Na rynku publikacji wydawniczych przeznaczonych dla najmłodszych czytelników pojawiła się nowa pozycja – „Wyprawy z Etnoekipą. Poznaj dawną wieś”. Publikacja złożona z sześciu tomików wydana została staraniem Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi. Omawia ona poszczególne zagadnienia związane z życiem dawnej wsi – od połowy XIX wieku do lat 50. wieku XX.
Tę książkę aż chce się wziąć do ręki. Od pierwszej chwili przyciąga nowoczesnym, starannym i nietypowym dla tematu projektem okładki. Z głowy prababci – czepki, kopki, klapice… Katalog wystawy to prezentacja 120 z liczącej około 300 muzealiów kolekcji ludowych nakryć głowy Muzeum Okręgowego w Lesznie. Wydana przez leszczyńskie muzeum w 2020 roku pozycja towarzyszyła wystawie pod tym samym tytułem, czynnej od 14 lipca do 31 grudnia tegoż roku w dawnej synagodze w Lesznie.
Materiał do tematu leżał przez dłuższy czas w szufladzie z powodu jego niszowości – przyznaje Katarzyna Ignas – autorka publikacji Topiec, błąd, lizibożek i dzidko. Relikty ludowych wierzeń demonologicznych z okolic Przeworska. We wstępie do książki, będącej jednocześnie komentarzem do wystawy pod tymże tytułem, autorka podkreśla, że podejmując się opracowania kierowała nią przede wszystkim chęć zwrócenia się ku lokalnej kulturze duchowej i wiedzy ludowej, zachowanych w przekazach ustnych.
Jak zauważa sam autor Jarosław Eichstaedt w publikacji Ludowy wizerunek Jezusa Chrystusa, postać Chrystusa nie była do tej pory w centrum zainteresowania badaczy kultury tradycyjnej. Z całą pewnością częściej opisywaną, bo też częściej gloryfikowaną w tradycyjnej polskiej religijności, była i jest postać Matki Boskiej. To „kult maryjny był począwszy od późnego średniowiecza, wyjątkowo mocno w Polsce rozwinięty i silniejszy niż w innych krajach europejskich”. Wspomniane wydawnictwo stara się zmniejszyć zaistniałą dysproporcję.
Nakładem lubelskiego Wydawnictwa Muzycznego POLIHYMNIA ukazało się opracowanie Mariana Chyżyńskiego zatytułowane Przekazane dziedzictwo. Unikatowe pieśni z Rozkopaczewa. Otwiera je krótki szkic Ocalanie dziedzictwa, przedstawiający trudną sytuację muzyki ludowej po zmianach społeczno-politycznych, które nastąpiły w Polsce po II wojnie światowej. Autor tegoż wstępu (niestety wydawca nie poinformował, kto nim jest) krytycznie odniósł się do, jak to nazwał, „tzw. ludowych zespołów pieśni i tańca” i podkreślił, że ich „repertuar nie miał żadnego związku z tradycyjną polską kulturą ludową”.
Niezwykle ważną częścią pobożności na ziemiach polskich jest kult maryjny. Wydaje się, że dziś nie da się mówić o religijnej spuściźnie kulturowej, bez nawiązana do postaci Bogurodzicy. Wraz z rozwojem różnorodnych form tego kultu, a zwłaszcza „zejściem ich pod strzechy”, zauważamy wzmożoną działalność, cechującą się przenikaniem wzajemnych wpływów twórczości profesjonalnej i ludowej. Ta ostatnia to zarówno adaptacje, jak i oryginalna twórczość własna.
W tym roku mija sześć lat od momentu, w którym Polska ratyfikowała akt prawa międzynarodowego, jakim jest Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. Ratyfikacja konwencji oznaczała jednocześnie przyjęcie zobowiązania do zbudowania takiego systemu ochrony, który umożliwiłby jak najszersze włączanie w proces ochrony samych depozytariuszy, a jednocześnie by idee ochrony propagować w jak najszerszych kręgach naukowych i regionalistycznych.
Pamięć smaków. Tradycje kulinarne w Powiecie Radzyńskim (południowe Podlasie) to praca zbiorowa pod red. Jolanty Bilskiej (Radzyń Podlaski 2016, 50 s.), prezentujący przepisy i tradycje kulinarne regionu. Powstał w ramach projektu, zrealizowanego przez Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w Radzyniu Podlaskim i Starostwo Powiatowe w Radzyniu Podlaskim pod patronatem Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie.
W ostatnich latach rynek wydawniczy dotyczący polskiej kultury ludowej wyraźnie wzrastał, jednakże od dawna nie pojawiło się dzieło o randze opracowania Mariana Pokropka.[1] Zamysł autorski był dalece skromniejszy. W pierwszej wersji miał to być tylko skrypt dla studentów archeologii. Jednak w ostatecznej realizacji powstało dzieło wybitne i to w różnych odniesieniach.
W 2018 roku ukazała się nowa publikacja zatytułowana Czas niezwykły. Obrzędowość doroczna na Górnym Śląsku wydana przez Regionalny Instytut Kultury w Katowicach. Książka jest jednym z efektów rzeczowych realizowanego przez tę instytucję projektu pod nazwą Mapa Obrzędowa Górnego Śląska, którego zadaniem była dokumentacja żywych zwyczajów i obrzędów dorocznych na terenie tej części historycznej ziemi górnośląskiej, która leży współcześnie w granicach administracyjnych województwa śląskiego i opolskiego.
Tekst: Katarzyna Kraczoń „W dziejach sztuki wielokrotnie powtarza się historia Ojca i Syna, Matki i Córki, Rodziców Artystów i Dzieci naznaczonych
Stan badań nad pereborami [1] – tradycyjną techniką tkania wybieraną, wykonywaną w Polsce na terenach północno-wschodniej Lubelszczyzny – wzbogacił się w 2019 roku o publikację Bożenny Pawliny-Maksymiuk zatytułowaną Perebory. Nadbużańskie tradycje tkackie. Tę 104-stronicową książkę albumową firmuje założony i prowadzony przez autorkę Nadbużański Uniwersytet Ludowy, mający siedzibę w Husince (pow. Biała Podlaska).
Jak wyjaśnia we Wstępie Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko, redaktorka tomu 4 „Śląskich Prac Etnograficznych” o śląskich zwyczajach i obrzędach dorocznych w procesie przemian, „jest [on] poświęcony tym zwyczajom i obrzędom Górnego Śląska (rozumianego w jego historycznych granicach), które mają długą tradycję i nadal funkcjonują w społecznościach wsi oraz miast, a także nowym zwyczajom” (s. 5), powstającym we współczesnej kulturze.
Książka Anny Lerch-Wójcik, zatytułowana jako Pełny bonclok. Tradycje kulinarne w podmiejskich dzielnicach Jastrzębia Zdroju, powstawała formalnie w latach 2008-2018, a nieformalnie pisała ją życiem codziennym i świątecznym śląska biografia prywatna, wrażliwej na kontakt kulturowy, świadomej siebie antropolożki.
W malarstwie religijnym Stanisława Koguciuka można odnaleźć pewne inspiracje, odwołania do popularnych przedstawień religijnych, czy po prostu ludowe stylizacje. Nie
To historia kobiety zmagającej się z przeciwnościami losu, rzeźbiarki pokonującej bariery społeczne, a przede wszystkim opowieść o istocie człowieczeństwa, które swój obraz znalazło w sztuce.
Z badań nad górnośląskim dziedzictwem kulturowym. Korzenie śląskiej kultury ludowej. Życie wpisane w cykl czterech pór roku. Wspólnota radości. Jesień życia i jego kres. Lecznictwo ludowe. Przyroda w wierzeniach ludowych. Człowiek pokonuje demony. Oto tytuły rozdziałów najnowszej książki Doroty Simonides.
Książka Anny Czekanowskiej Kultury tradycyjne wobec współczesności. Muzyka, poezja, taniec ma charakter podręcznika akademickiego. Powstała w toku prac dydaktycznych ze studentami o zainteresowaniach kulturoznawczych, socjologicznych i jest adresowana do szerokiego kręgu czytelników.
Ukazało się kolejne świetne wydawnictwo Zbiorów Fonograficznych IS PAN. Najstarsze zapisy dźwiękowe bodaj najpiękniejszego polskiego śpiewu – śpiewu kurpiowskiego.
Tam trza kwitnōć, ka sie rośnie – to przysłowie zapamiętał z dzieciństwa, spędzanego w okolicach Żywca, Józef Karol Nowak i wcielił w życie. Mimo że opuścił Żywiecczyznę lata temu, na zawsze pozostała ona w kręgu jego zainteresowań. Autor opublikował do tej pory kilka pozycji traktujących o folklorze żywieckim.
Ponad 60 lat pracy twórczej Władysławy Prucnal, urodzonej w 1935 roku w Medyni Głogowskiej (pow. Łańcut), zostało uhonorowane w sposób doskonały: biografią autorstwa Christine Rickards-Rostworowskiej. Angielka, historyczka sztuki i biografka, opisuje twórczość i sylwetkę W. Prucnal jako fenomen.
Stefan Sidoruk urodził się w 3 sierpnia 1921 roku w Stawkach w powiecie włodawskim. Zmarł 15 kwietnia 2012 roku. Rok przed śmiercią poety, nakładem Wydawnictwa Literackiego i Naukowego RADWAN, ukazał się jego najbardziej obszerny tomik poetycki zatytułowany Słowiańska dusza.
W 2011 roku ukazała się publikacja, łącząca formułę monografii naukowej i bogato ilustrowanego albumu, dotycząca polskiej obrzędowości dorocznej. Autorem książki zatytułowanej Ludowe obrzędy doroczne w Polsce południowo-wschodniej jest Andrzej Karczmarzewski, badacz kultury tradycyjnej, etnograf i wieloletni kustosz Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie.
Książka zawiera opisy zwyczajów i obrzędów całej historycznej Żywiecczyzny. Stanowi cenne źródło informacji dla folklorystów, muzyków, choreografów naukowców i każdego pasjonata żywieckiego folkloru. Ponad 900 stron, twarda oprawa, format A4, pozycja zawiera przykłady nutowe i kolorowe fotografie.
W serii Biblioteki “Dziedzictwo” Stowarzyszenia Twórców Ludowych ukazał się w 2011 roku w Lublinie tomik Barbary Krajewskiej, zatytułowany Na gościńcu przeszłości, w opracowaniu i ze wstępem Donata Niewiadomskiego.
Problematyką kultury muzycznej na tle kultury regionalnej, przy równoczesnym przedstawieniu wydarzeń historycznych i politycznych, podjęła się Magdalena Szyndler prezentując swój materiał w pracy Folklor pieśniowy Zaolzia. Uwarunkowania, typologia i funkcje. Publikacja została wydana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w 2011 roku.
W ramach tego programu Muzeum Podlaskie w Białymstoku wydało w 2009 roku publikację Tkanina dwuosnowowa z tekstem Wojciecha Kowalczuka i fotografiami Andrzeja Sokólskiego i Piotra Męcika. Jest to jeden z pomysłów tej placówki na promocję sztuki ludowej i zbiorów muzealnych, dający możliwość poznania osobliwości tego terenu – tkaniny dwuosnowowej.
Zbiór prozy Janiny Radomskiej, zatytułowany Powracające wspomnienia, to kolejna publikacja wydana w serii Biblioteki “Dziedzictwo” Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Po wzięciu do ręki tego wydawnictwa uwagę czytelnika przykuwają zrazu zamieszczone na jego końcu fotografie – odkrywające jeszcze przed rozpoczęciem lektury, kim jest Autorka.