Tekst: Katarzyna Ignas
Ponad 60 lat pracy twórczej Władysławy Prucnal, urodzonej w 1935 roku w Medyni Głogowskiej (pow. Łańcut), zostało uhonorowane w sposób doskonały: biografią autorstwa Christine Rickards-Rostworowskiej. Angielka, historyczka sztuki i biografka, opisuje twórczość i sylwetkę W. Prucnal jako fenomen. Książka napisana w oryginale w języku angielskim, została przetłumaczona na język polski przez męża Christine – Bogusława Rostworowskiego.
Autorka jawi się czytelnikowi jako szczera miłośniczka twórczości Władysławy Prucnal, a także jako jej przyjaciółka. Przypomina swoją postawą, pasją i zaangażowaniem wybitnych kolekcjonerów sztuki ludowej pokroju Ludwiga Zimmerera czy Leszka Macaka, urzeczonych dziełami i ich twórcami. Swe podejście do sztuki W. Prucnal umiejętnie przelewa na papier, czyniąc narrację bardzo zajmującą. Przy tym, jest to solidna dokumentacja tematu.
W kolejnych rozdziałach książki (Medynia, Młode lata, Patrząc, Pierwsze próby, Patronat państwowy, Poparcie i wpływy, Cepelia, Uznanie i niepomyślność, Lata sześćdziesiąte i wczesne siedemdziesiąte, Kościół, Medynia kwitnie, Nauczycielka, Niespełnione marzenia, Sława i obowiązki, Dojrzały styl, Piecki i czas przeszły, Rzeźbiarka i poetka, Ludzie z gliny, Schyłek ośrodka medyńskiego, Nowa era, Władysława Prucnal i Medynia, Wybrane wystawy i konkursy, Odznaki i wyróżnienia) autorka omawia życiorys rzeźbiarki, inspiracje i wpływy, drogę artystyczną, rolę Cepelii i jej program na rzecz wspierania polskiej sztuki ludowej, etapy twórczości, analizę stylu artystki. Opracowanie stanowi zarazem monograficzne studium powstania i rozwoju garncarskiego ośrodka medyńskiego.
Autorka niczym adepta wprowadza czytelnika w tajniki sztuki garncarskiej, dzieląc się swoją wiedzą zdobytą od garncarzy z ośrodka medyńskiego drogą wywiadu i obserwacji. W biografii znalazły się również ważne, a mało znane fakty z życia W. Prucnal, np. o prowadzeniu twórczych warsztatów dla młodzieży w czasach, kiedy warsztat rozumiany był jako kontakt ucznia z mistrzem, zdobywany drogą doświadczenia, bezpośredniego oddziaływania. Osobny rozdział poświęcony jest kościołowi w Medyni i jego oryginalnemu wystrojowi, w którym swój wkład mieli medyńscy artyści i rzemieślnicy garncarze. Jest tu także opis muzeum powstałego z pasji i entuzjazmu Walentyny i Marii Dermackich w Pieckach na Mazurach, ze zgromadzoną kolekcją rzeźb W. Prucnal, powstałych w większości z inspiracji W. Dermackiej z Sapiehów.
Wielkim walorem opracowania są archiwalne i unikatowe zdjęcia m.in. z pionierskich powojennych badań etnograficznych garncarstwa oraz bibliografia do tematu ośrodka garncarskiego w Medyni Głogowskiej i twórczości W. Prucnal, zebrane drogą imponującej kwerendy muzealnej i bibliotecznej, której dokonała autorka. Dzięki zestawieniu w albumie fotografii 191 rzeźb W. Prucnal, zapoznajemy się z etapami twórczości artystki: od biskwitowych glinianych rzeźb zdobionych pobiałką oraz siwaków o tradycyjnych formach: gwizdków – bab i ptaszków (i in. antropo- i zoomorficznych) z 1949 roku i z lat 50. XX w., poprzez próby tworzenia coraz barwniejszych figurek, aż do wykształcenia rozpoznawalnego stylu rzeźb – postaci ludzkich, nazywanych prucnalkami, o twarzach, w których odbija się oblicze i oczy artystki: smutne, wrażliwe, o bacznym spojrzeniu.
Autorka zadbała, aby wśród rzeźb reprodukowanych w albumie umieścić grupę niewypalonych figurek ze zbiorów muzeum W. Dermackiej w Pieckach, wykonanych przez W. Prucnal podczas pobytu u Dermackich. „Precyzyjnie rzeźbione, pozbawione koloru i szkliwa, bardzo przypominają rzeźby w drewnie, i widać, że artystka byłaby w stanie opanować to tworzywo, gdyby jak się kiedyś wyraziła posiadała dłuta, zamiast noża do chleba” (s. 76).
Autorka wielokrotnie zwraca uwagę na organiczny związek życia twórczyni z dziełem, co wyraża przede wszystkim tytuł albumu. W rzeźbach W. Prucnal zamknięta jest pamięć o chłopskiej biedzie, o niegdysiejszym trudzie zdobywania pożywienia i wszelkich podstaw bytu ciężką pracą własnych rąk, czego doświadczyła i co spostrzegła jako dziecko i dziewczynka. Pełnię osobowości twórczej artystki oddają cytowane w tekście fragmenty jej wierszy, zawierające liryczne obrazki i refleksje, komentarze do rzeczywistości otaczającej twórczynię, będące wyrazem jej głębokiej religijności.
Album został znakomicie przygotowany pod względem graficznym przez Tadeusza Nuckowskiego, w pełni wiernie oddany koloryt rzeźb stanowi kolejną dobrą stronę publikacji. Wszak Wydawnictwo BOSZ specjalizuje się w najwyższej jakości merytorycznej i graficznej albumach poświęconych dziedzictwu kulturowemu, także polskiej sztuce ludowej.
Autorka przygotowała studium poświęcone garncarstwu medyńskiemu i jego wybitnej przedstawicielce, adresowane do miłośników sztuki ludowej, kolekcjonerów, etnologów i etnografów, wszystkich, którzy zetknęli się i dopiero zetkną z twórczością Władysławy Prucnal. Jest to również, moim zdaniem, doskonały materiał porównawczy do badań nad biografią twórcy ludowego.
Christine Rickards-Rostworowska, Sztuka z ziemi zrodzona. Rzeźby gliniane Władysławy Prucnal, przekład Bogusław Rostworowski, Maria Rostworowska, zdjęcia Iwo Książek, Janina Struk, Streszcz. ang., fr., niem., Wydawnictwo BOSZ, Olszanica–Lesko 2013, 144 s., 270 fotografii.
Źródło: Twórczość Ludowa, nr 3-4,2013.