Książka zawiera opisy zwyczajów i obrzędów całej historycznej Żywiecczyzny. Stanowi cenne źródło informacji dla folklorystów, muzyków, choreografów naukowców i każdego pasjonata żywieckiego folkloru. Ponad 900 stron, twarda oprawa, format A4, pozycja zawiera przykłady nutowe i kolorowe fotografie.
Książkę dofinansowano z e środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
* * *
Książka „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” Jana Gąsiorka jest pozycją, która ma na celu uratowanie od całkowitego zapomnienia wielu zwyczajów i obrzędów istniejących obecnie lub pamiętanych przez informatorów.
Autor publikacji to ceniony folklorysta, zbieracz informacji o strojach, pieśniach tańcach i zwyczajach mieszkańców regionu. Jako pracownik Żywieckiego Ośrodka Kultury działał w terenie gdzie spotykał wielu informatorów i zbierał materiały. Jest ekspertem w dziedzinie strojów i tańców ludowych. Pracował również w wielu zespołach folklorystycznych jako instruktor choreograf zdobywając najwyższe nagrody. Miał kontakt z ludźmi pochodzącymi z różnych wsi i różnych środowisk. Urodził się i wychował w Gilowicach więc wiele zwyczajów i obrzędów znał z autopsji. Efektem jego pasji zbieracza są wydane skrypty i książki dokumentujące kulturę górali żywieckich.
Stronę muzyczną książki opracował Marcin Pokusa absolwent Akademii Muzycznej w Poznaniu, który od wielu lat zajmuje się muzyką górali żywieckich. Prowadził i prowadzi wiele kapel oraz uczy młodych muzyków w Beskidzkiej Szkole Folkloru w Suchej Beskidzkiej i Ognisku Twórczości Artystycznej w Milówce.
W książce „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” w czterech wielkich działach opisane są zwyczaje i obrzędy doroczne, rodzinne, okazjonalne i gospodarskie. Opisy obrzędów i zwyczajów mają różne formy i rozmiary. Zawierają opisy strojów, fotografie oraz zapis nutowy pieśni.
Materiał muzyczny został przedstawiony w jasnej czytelnej formie z oznaczeniami tempa i zmianami metrum co umożliwia łatwe odczytanie. Sam materiał pieśniowy zawiera wiele powtórzeń i wariantów tych samych utworow co wskazuje na wiele wspólnych cech muzyki regionu. W melodiach słychać wpływy krakowiaka oraz tańców śląskich. Jest to rzeczą naturalną. Zawarte w książce pieśni dają obraz tego co żyło na wsi w XX wieku i jest śpiewane i grane teraz.
Opisy zwyczajów zawierają elementy dialogu czy monologu i są napisane gwarą górali żywieckich, która jest bardzo bogata i zróżnicowana. W dzisiejszych czasach jesteśmy świadkami umierania gwary jako języka potocznego na wsiach. Omawiana publikacja zawierająca również słowniczek wyrażeń gwarowych jest jedną z prób ratowania gwary żywieckiej.
Książka „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” ma wielkie walory poznawcze. Możemy czerpać tu wiadomości o zwyczajach i obrzędach, które już zaginęły lub na naszych oczach giną zastępowane elementami kultury masowej, podawanymi nam przez środki masowego przekazu. Możemy poznać zwyczaje jeszcze żywe, a wprowadzając je w życie czy wykorzystując w programach zespołów regionalnych przedłużyć im żywotność. Zachowamy tym samym swą odrębność kulturową i związek z tradycją własnego regionu.
Omawiana pozycja będzie wielką pomocą dla instruktorów i twórców programów w zespołach folklorystycznych. Mogą oni na podstawie opisanych zwyczajów stworzyć scenariusze programów lub wręcz wykorzystać w nich wybrane oracje czy dialogi. Od kilku lat biorę udział w pracach komisji oceniającej zespoły na Festiwalu Górali Polskich w Żywcu, jak również w konsultacjach z kierownikami i instruktorami zespołów. Widać tam jak wielką trudność sprawia skonstruowanie dobrego scenariusza, znalezienie ciekawego tematu, odtworzenie strojów czy rekwizytów do programu. Myślę, że omawiana praca bardzo ułatwi instruktorom tworzenie programów i przyczyni się do poznania życia, charakteru i mentalności górali żywieckich przez młodzież.
Od wielu lat pracuję jako nauczyciel szkoły podstawowej, gimnazjum, a również Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Żywcu gdzie uczę gry na ludowych instrumentach muzycznych. Również w pracy nauczyciela będzie bardzo przydatny materiał zawarty w książce. Zbiór pieśni nadaje się do wykorzystania w nauce gry na instrumentach, a również jako repertuar uzupełniający na przedmiocie muzyki w szkole podstawowej i gimnazjum. Książka powinna się znaleźć w każdej szkole Żywiecczyzny aby dzieci już w nauczaniu wczesnoszkolnym poznawały nasze rodzinne zwyczaje.
„Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” to kopalnia wiedzy i należy sobie życzyć aby skorzystało z niej jak najwięcej ludzi.
Mgr Czesław Węglarz – muzyk folklorysta, absolwent Uniwersytetu Śląskiego, filia w Cieszynie
Informacje i zamówienia: grojcowianie@grojcowianie.org, tel., (33) 861 08 66 – Jan Gąsiorek lub 783 989 100 – Marek Jurasz
Źródło: www.grojcowianie.org