1 grudnia (sobota)

8 00 – 10 00 – rejestracja uczestników w kategorii ligawki – dzieci i dorośli
10 00 – 12 00 – przesłuchania w kategorii ligawki – dzieci i dorośli:
– ligawki – dzieci do lat 10,
– ligawki – dzieci do lat 16,
przerwa 10 min

– ligawki dorośli od lat 17 do lat 64
– ligawki „seniorzy” (powyżej 65 roku życia)
– godz. 12 00 – 13 00 – koncert Zespołu „Pleskota” z Chmielna oraz

koncert Regionalnego Zespołu „Pieniny” z Krościenka nad Dunajcem
– godz. 12 00 – 13 00 – rejestracja w kategorii trąby (trombity, bazuny, rogi pasterskie) – dzieci
– godz. 13 00 – 13 30 – przesłuchanie w kategorii trąby – dzieci:

– trombity – dzieci
przerwa 5 min
– bazuny – dzieci
przerwa 5 min
– rogi pasterskie – dzieci

– godz. 14 30 – 15 00 – koncert dudziarzy z Mińska (Republika Białorusi)

– godz. 13 00 – 15 00 – rejestracja w kategorii trąby (trombity, bazuny, rogi pasterskie) – dorośli
– godz. 15 00 – 16 00 – przesłuchanie w kategorii trąby – dorośli:

– trombity – dorośli
przerwa 5 min
– bazuny – dorośli
przerwa 5 min
– rogi pasterskie – dorośli

– godz. 16 00 – 17 00 – koncert Zespołu „Karpatska Taystra” z Ukrainy

– godz. 15 00 – 17 00 – rejestracja w kategorii inne instrumenty pasterskie – dzieci i dorośli
– godz. 17 00 – 19 30 – przesłuchania w kategorii inne instrumenty pasterskie – dzieci i dorośli:

– inne instrumenty pasterskie – dzieci do lat 10
– inne instrumenty pasterskie – dzieci do lat 16
przerwa 5 min
– inne instrumenty pasterskie – dorośli

2 grudnia (niedziela)

9.30 – zbiórka uczestników Konkursu przed plebanią Kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Ciechanowcu
10.00 – Msza Św. w Kościele pw. Trójcy Przenajświętszej w Ciechanowcu
12.10 – Uroczyste ogłoszenie wyników Konkursu, koncert laureatów
13.30 – Koncert Zespołu „LIARMAN”

* * *
Historia Konkursu sięga 1975 roku, kiedy to Muzeum rozpoczęło działania nad reaktywacją tradycji gry na ligawce. O jednym z najstarszych instrumentów w Polsce – ligawce pierwsze wzmianki pojawiły się w 1778 r. Pisali o niej w swoich pracach m. in. Oskar Kolberg, Zygmunt Gloger. Zwyczaj ten trwał na wsi południowego Podlasia i północno-wschodniego Mazowsza do II wojny światowej. W czasie okupacji Niemcy zakazali posiadania i grania na ligawkach, obawiając się przekazywania umownych sygnałów przez podziemie. Po wojnie obyczaj grania na ligawkach zanikł prawie całkowicie. Początkowo Konkurs o zasięgu regionalnym został w 1980 roku przekształcony w Ogólnopolskie wydarzenie oraz rozszerzony o konkurencje innych trąb pasterskich. Z biegiem lat, rozrastający się zasięg tego wydarzenia przyciągał kolejne inne instrumenty pasterskie, a co za tym
szło, kolejnych uczestników z Polski oraz z zagranicy. Rok rocznie zgłaszają się do Konkursu grupy narodowe i regionalne, chcące popularyzować swoje tradycje. Organizowany od trzydziestu pięciu lat Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich ma na celu kultywowanie zwyczaju umiejętności grania na instrumentach pasterskich wszędzie tam, gdzie takie instrumenty i osoby na nich grające występują w Polsce oraz w krajach europejskich. Jest to doskonała możliwość zaprezentowania tradycyjnych melodii, umożliwienie nawiązania kontaktów między wykonawcami tradycyjnej muzyki pasterskiej oraz podtrzymywanie i popularyzacja gry na instrumentach pasterskich.

Uczestnicy wykonują melodie charakterystyczne dla danego instrumentu pasterskiego oraz regionu, z którego pochodzą. Dodatkowego charakteru nadają też regionalne stroje ludowe, w których występują instrumentaliści. Konkurs stwarza jednocześnie doskonałą okazję do osobistego kontaktu i spotkania wielu zainteresowanych tematem, a tym samym porównania efektów dźwiękowych i budowy instrumentów pasterskich występujących w różnych regionach Polski i Europy. Uczestnicy podtrzymują jednocześnie Adwentowy zwyczaj gry na instrumentach pasterskich w swoich rodzinnych miejscowościach poprzez przygotowywanie się do Konkursu. Dźwięki tradycyjnych instrumentów można słyszeć o zmroku lub wczesnym rankiem w okresie Adwentu. Zachowanie, przekazywanie i utrwalanie autentycznych wartości kultury ludowej jakimi są prezentacje instrumentów oraz tradycyjnych melodii, powoduje, że jest to jedna z nielicznych imprez kulturalnych w naszym kraju pielęgnująca i podtrzymująca tradycje polskiego ludu i polskiego chrześcijaństwa.

Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich powoduje rokrocznie wzrost zainteresowania tradycyjną muzyką pasterską, popularyzację gry na instrumentach pasterskich, rozpowszechnianie oraz podtrzymywanie tej tradycji. Wydarzenie to, dzięki wieloletniej ciągłości istnienia, stworzyło ścisłą współpracę między grupami i jednostkami kultywującymi niematerialne dziedzictwo kulturowe oraz instytucjami, które to zabezpieczają. Instrumentaliści uczestniczą w Konkursie całymi rodzinami, co powoduje przekaz tradycji młodemu pokoleniu. Transmisja przekazu międzypokoleniowego jest nieodzownym czynnikiem rozpowszechniania i trwania tradycji gry na instrumentach pasterskich. To unikatowe wydarzenie zapewnia idealne warunki do kultywowania i przekazywania dziedzictwa przyszłym pokoleniom. Dzięki bezpośredniemu kontaktowi, szczególnie młodych uczestników, z różnymi grupami etnicznymi i narodowymi, wydarzenie skutecznie propaguje i uczy świadomości własnej tożsamości kulturowej oraz tolerancji dla innych niż własna. Powszechność Konkursu Gry na Instrumentach Pasterskich wzmacnia pozycję Muzeum Rolnictwa na kulturalnej i etnograficznej mapie Polski oraz Europy.

W konkursie uczestniczą instrumentaliści grający na mazowiecko-podlaskich ligawkach, góralskich trombitach, kaszubskich bazunach oraz na innych instrumentach pasterskich. Każdego roku w Konkursie bierze udział ponad 150 instrumentalistów, z których około 70 to dzieci w wieku do 16 lat. W Konkursie, oprócz wykonawców z Polski, występowali już instrumentaliści z Finlandii, Meksyku, Australii, Hiszpanii, Bułgarii, Irlandii, Szkocji, Niemiec, Litwy, Słowacji, Ukrainy, Białorusi, Węgier. Uczestnicy reprezentują różne regiony Polski – Podlasie, Mazowsze, Kurpie, Lubelszczyznę,
Podhale, Beskid Śląski, Kaszuby, Wielkopolskę, Małopolskę.

Trzydzieści siedem lat istnienia Konkursu uratowało od zapomnienia muzykę pasterską oraz instrumenty. Reaktywowało tradycję gry na trąbach i instrumentach pasterskich. W ciągu kilkudziesięciu lat trwania tego wydarzenia powstały nowe ośrodki propagujące i uczące gry na ligawkach oraz innych tradycyjnych instrumentach. Wydarzenie realizowane jest dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Występująca w Europie tradycja grania na instrumentach pasterskich, jej kulturowe znaczenie, jest podtrzymywana dzięki ogromnej różnorodności wiekowej uczestników.

Młode pokolenia uczą się od starszych, bardziej doświadczonych muzyków, których spotkać mogą właśnie podczas trwania Konkursu. To wartościowy model uczestnictwa w kulturze i popularyzacja unikatowych zjawisk kultury ludowej. Konkurs propaguje podstawy oparte na własnej świadomości tożsamości kulturowej i tolerancji dla kultury innych grup etnicznych, poprzez stwarzanie bezpośredniego kontaktu z zanikającą tradycyjną muzyką pasterską.

W jednym miejscu i czasie gromadzi różnych instrumentalistów, mówiących różnymi językami i gwarami, a pielęgnujących jedną dziedzinę kultury ludowej. Specjaliści w dziedzinie etnologii, etnomuzykologii, muzyki, muzykologii, folklorystyki oraz widzowie i uczestnicy mogą porównać efekty dźwiękowe i budowę instrumentów pasterskich występujących w różnych regionach Polski i Europy, a nawet świata.

Konkurs został zaplanowany jako impreza dwudniowa. Pierwszego dnia – 1.12.2018 – odbędą się przesłuchania uczestników w kategoriach: trąby pasterskie (ligawki, trombity, bazuny, rogi pasterskie) odrębnie w kategorii dzieci do lat 10ciu, do lat 16stu i dorosłych oraz w kategorii inne instrumenty pasterskie, również w dwóch kategoriach wiekowych – dzieci i dorośli. W jury Konkursu zasiadają etnografowie, etnomuzykolodzy i muzykolodzy m.in. z Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeów.

Drugi dzień 2.12.2018 – to uroczyste podsumowanie Konkursu, ogłoszenie wyników Konkursu we wszystkich dziesięciu kategoriach, koncert galowy, podczas którego wystąpią laureaci oraz zakoncertują zespoły z Polski i z zagranicy.

Tekst: Anna Uszyńska, Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu