Tekst: Jolanta Bilska
Pamięć smaków. Tradycje kulinarne w Powiecie Radzyńskim (południowe Podlasie) to praca zbiorowa pod red. Jolanty Bilskiej (Radzyń Podlaski 2016, 50 s.), prezentujący przepisy i tradycje kulinarne regionu. Powstał w ramach projektu, zrealizowanego przez Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w Radzyniu Podlaskim i Starostwo Powiatowe w Radzyniu Podlaskim pod patronatem Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie. Inicjatywa miała na celu ocalenie części niematerialnego dziedzictwa Południowego Podlasia, szczególnie z terenu Powiatu Radzyńskiego i integrację międzypokoleniową.
Uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z powiatu radzyńskiego poszukiwali odpowiedzi na pytanie: „Co dawniej u nas jadano?” W okresie od 1 października do 25 listopada 2016 zbierali materiały podczas rozmów z osobami starszymi: znajomymi, dziadkami, rodzicami, sąsiadami o zwyczajach, związanych z żywnością, przygotowywaniem i spożywaniem posiłków. Eksploratorzy, posiłkując się ankietą, zapisywali tradycyjne, niekiedy zapomniane już receptury. Do koordynatorów projektu zgłaszały się też bezpośrednio osoby starsze i dzieliły swoimi wspomnieniami i wiedzą na temat dziedzictwa kulinarnego południowego Podlasia.
Zamieszczone przepisy zebrane zostały na terenie Powiatu Radzyńskiego i w miejscowościach ościennych: Biała, Bezwola, Branica Radzyńska, Branica Suchowolska, Derewiczna, Drelów, Leszkowice, Ossowa, Polskowola, Przegaliny Małe, Radzyń Podlaski, Turów, Siedlanów, Sobole, Szóstka, Wohyń, Wola Osowińska.
Publikację otwiera artykuł Katarzyny Smyk Tradycje kulinarne a Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 (prolegomena). Autorka pisze: „Dziedzictwo niematerialne według Konwencji UNESCO z 2003 roku przejawia się w następujących dziedzinach: a) tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego; b) sztuki widowiskowe; c) zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne; d) wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata; e) umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym (art.2 ust.2). Można powiedzieć, że tradycja kulinarna przejawia się we wszystkich tych dziedzinach” (s. 10).
Pamięć smaków zawiera w dalszej części informacje o projekcie i przepisy na potrawy (np.: hamsa, podsos, hołojec, jabłczanka, zupa makowa z zacierkami, szary barszcz, bliny, łoboda z pęczakiem, pierogi z wronimi uszami i inne), komentarze informatorów na temat potraw, ich pochodzenia, znaczenia dla tradycji rodzinnej i zwyczajowych sytuacji podawania, a także listę produktów tradycyjnych z terenu Powiatu Radzyńskiego i słowniczek wyrażeń gwarowych. Folder ilustrują zdjęcia potraw i tradycyjnej architektury oraz fotografie okolicznościowe z dawnych lat.
W zamierzeniu autorów publikacja ta ma mieć wartość nie tylko dokumentacyjną, ale i praktyczną. Być może stanie się dla Czytelników inspiracją do odkrywania rodzinnych tradycji kulinarnych i pielęgnowania ich na co dzień. Folder jest dostępny w punktach informacji turystycznej w Radzyniu Podlaskim.