Prezentowana we Włocławku wystawa „Wizerunki świętej przestrzeni” ukazuje część kolekcji świętych wizerunków, o proweniencji fabrycznej lub rzemieślniczej, gromadzonej w Dziale Etnograficznym muzeum włocławskiego systematycznie od 1977 r.
Święte obrazy podziwiane w muzealnej sali, jeszcze niedawno były obiektami kultowymi, widomymi znakami żywej wiary przekazywanymi z pokolenia na pokolenie, jako cenne, rodowe pamiątki. Umieszczane w domach wiernych opowiadały o sprawach duchowego świata, o historii zbawienia ujętej w ikonografii czytelnej dla przeciętnego odbiorcy.
Obecnie, gdy zniknęły z horyzontu współczesnej kultury, gdy przez wielu badaczy niesprawiedliwie zaliczane są do wytworów tzw. kiczu – te „przesłodzone” pamiątki duchowego życia przypominają o sobie, ale też niosą wiedzę na temat estetycznych preferencji ich dawnych właścicieli. Oglądane po latach, nadal oddziałują na widza swoją metafizyczną siłą.
Produkowane seryjnie święte wizerunki, tańsze znacznie od obrazów malowanych w warsztatach cechowych (np. olejne na płótnie i inne tzw. „wysadzane” na różnych podobraziach), stawały się pożądanymi dobrami. Od 2. poł. XIX w. ich największymi odbiorcami były dwie społeczne grupy – na wsi, bardziej świadoma swej roli w narodzie, warstwa chłopska, a w miastach proletariat powstały wraz z rozwojem kapitalizmu. To dla nich produkowano dewocyjne przedstawienia różnych świętych.
Ich powszechna dostępność na rynku, wiązała się z rozwojem technik drukarskich ułatwiających wielonakładową i seryjną produkcję. Tematyka wizerunków obejmowała różnorodne przedstawienia Jezusa, zwłaszcza w scenach pasyjnych, Trójcy Świętej, Matki Bożej, Świętej Rodziny, różnych świętych patronów.
Techniki ich wykonywania były różne. Największym powodzeniem cieszyły się wielobarwne oleodruki, dla ludności wiejskiej zwykle papierowe. Dla nabywców o bardziej wysublimowanym smaku drukowano je na płótnie, niekiedy w szlachetnej monochromii (czarno-białe, w sepii). Mieszanymi technikami wykonywano obrazy tzw. collagowe, w których tłem był perforowany papier – kanwa. Na nią nakładano wizerunki odciskane w masie celuloidowej lub naklejano papierowe oleodruki, które opatrywano haftowanymi sentencjami odnoszącymi się do spraw ostatecznych i zdobiono motywami roślinnymi.
W krótkim czasie do zestawu technik związanych z produkcją świętych wizerunków dołączyły reprodukcje (barwne, monochromatyczne) wykonywane na grubym papierze fotograficznym. W XX w. obok popularnych dawniej niewielkich obrazów jednopostaciowych, rozpowszechniły się obrazy wielkoformatowe o szerszej narracji historycznej, na których Święta Rodzina, czy Maryja z Dzieciątkiem przedstawione były na tle krajobrazu Ziemi Świętej. Wystawa w Muzeum Etnograficznym potrwa do 1 czerwca br.
Miejsce wystawy: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej – Muzeum Etnograficzne, ul. Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 6
Czas trwania wystawy: 18.03.2014 – 01.06.2014
Scenariusz i komisariat wystawy: Krystyna Pawłowska
Oprawa plastyczna wystawy: Magdalena Kolanowska