Tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała wpisana na listę UNESCO

„Gratuluję wszystkim twórcom niesamowitych dywanów kwiatowych. Od dzisiaj możecie czuć się dumni, ponieważ wasza tradycja trafiła na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości” – powiedziała wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. IH PAN Magdalena Gawin podczas konferencji prasowej podsumowującej wpis dywanów kwiatowych na listę UNESCO.

Wiceminister Magdalena Gawin wskazała, że dywany kwiatowe, przygotowywane na procesje Bożego Ciała, są trzecim polskim wpisem na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. W 2018 roku jako pierwszy polski element dziedzictwa Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Port Louis na Mauritiusie uznał szopkarstwo krakowskie, zaś w grudniu 2020 r. na listę UNESCO dodano kulturę bartniczą.

Koniecznym warunkiem wpisu na listę światową niematerialnego dziedzictwa UNESCO jest wpis na listę krajową – przypomniała wiceminister Gawin – Dziękuję społecznościom ze Spycimierza, ale też innych miejscowości, w których ta tradycja jest kontynuowana takich jak: Klucz, Olszowa, Zalesie Śląskie i Zimna Wódka w województwie opolskim. Te trzy wpisy na światową listę UNESCO, a więc szopkarstwo krakowskie, bartnictwo i dywany kwiatowe dowodzą temu, że jesteśmy uniwersalni, bo jesteśmy lokalni – powiedziała.

Ponadto w ostatnich dniach na listę UNESCO wpisane zostało również polskie sokolnictwo. Wpis sokolnictwa został rozszerzony o sześć państw: Polskę, Irlandię, Chorwację, Holandię, Kirgistan i Słowację.

Polska tradycja dywanów kwiatowych

Tradycja dywanów kwiatowych, która towarzyszy procesjom Bożego Ciała, istnieje na ziemiach polskich nieprzerwanie od ponad 200 lat. Utworzenie dywanu usypanego z tysięcy kwiatów w trakcie procesji Bożego Ciała nawiązuje do tradycji średniowiecznej, kiedy to królewskie ogrody przekazywały na rzecz Kościoła kwiaty, które miały posłużyć do przyozdobienia katedr dla uświetnienia uroczystości.

W polskiej tradycji w trakcie procesji z okazji Uroczystości Ciała i Krwi Pańskiej przed kapłanem niosącym Monstrancję z Przenajświętszym Sakramentem idą dziewczynki zwane bielankami i sypią świeże lub suszone kwiatki. W niektórych parafiach w dniach poprzedzających procesje układa się dywany kwietne na posadzkach świątyni, a także przed świątyniami lub na drodze procesji.

W 2018 roku na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisana została tradycja układania dywanów kwietnych w Spycimierzu, a dwa lata później w miejscowościach województwa opolskiego – Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. W marcu 2020 r. Polska złożyła wniosek o wpis tradycji dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.

Boże Ciało w Spycimierzu i woj. opolskim

W Polsce najsłynniejsze dywany kwiatowe układane są co roku w parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Spycimierzu, która należy do kilku najstarszych w Polsce i liczy ponad 900 lat. „Spycimierski dywan kwiatowy” usypywany jest najczęściej z kolorowych płatków oraz całych kwiatów ogrodowych i polnych. Są to kwiaty dzikich róż, czerwonych polnych maków, modrych chabrów, jaśminów, rumianków, bzów, kosaćców, białej i kolorowej akacji, żarnowca, piwonii, koralowej kaliny i kolorowych łubinów. Do dekoracji używane są nie tylko kwiaty, ale i szyszki, liście paproci, palmy, kwiaty i liście kasztanowca, mech, bukszpan, pałka wodna, kora, nasiona różnych roślin i pocięta trawa – wszystko, co pięknie wygląda i pachnie, w zależności od wzoru i pomysłu twórców. Wzory i formy ich wykonania każdego roku różnią się od siebie i zależą od inwencji autorów danej kompozycji.

Tradycja dywanów kwietnych jest też bogato rozwinięta wśród mieszkanek i mieszkańców wsi Klucz, Olszowa, Zimna Wódka (wchodzących w skład parafii pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Kluczu) oraz Zalesie Śląskie (parafia pw. Św. Jadwigi Śląskiej). Zjawisko istnieje nieprzerwanie od ponad 120 lat i jest pokłosiem wielopokoleniowej wiedzy dotyczącej praktyk kulturowych i religijnych. Na Śląsku Opolskim procesje Bożego Ciała są ważnym wydarzeniem dla społeczności lokalnych, których przedstawiciele wspólnie przygotowują swoją parafię na uroczystości związane z przebiegiem procesji, wyrażając w ten sposób swoje przywiązanie do miejsca zamieszkania i identyfikując się z działaniami podejmowanymi przez członków wspólnoty parafialnej.

Lista UNESCO chroni dziedzictwo niematerialne

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego podczas corocznych obrad. Wnioski oceniane są pod kątem zgodności z kryteriami wpisu opracowanymi przez UNESCO na mocy standardów Konwencji.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.

Źródło: www.gov.pl/web/kultura

* Zdjęcie główne: Proces tworzenia dywanów, strojenia bramy, obecność turystów. Spycimierz, Boże Ciało, fot. K. Smyk