Apel o ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Apel o realizację podpisanej i ratyfikowanej przez Polskę Konwencji UNESCO o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Szanowny Panie Ministrze!

Zwracamy się do Pana z wielką i gorącą prośbą o przyspieszenia działań w kierunku stworzenia odpowiednich warunków i narzędzi do realizacji podpisanej przez Polskę Konwencji o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Niematerialne dziedzictwo Polski, do którego należy m.in. kultura ludowa, nie było nigdy objęte specjalnym programem ochrony. W czasach PRL wykorzystywano je do celów propagandowych. Skonstruowany wówczas obraz kultury ludowej pokutuje w społeczeństwie do dziś. Efektem tego są ogromne zaniedbania na wielu polach, m.in. edukacyjnym, archiwizacyjnym, instytucjonalnym, wydawniczym, animacyjnym.

Środowiska ludzi, dla których dziedzictwo niematerialne jest ważną częścią kultury, są zaniepokojone brakiem rzeczywistych decyzji instytucjonalnych i personalnych, które gwarantowałyby zmianę tego stanu rzeczy.

Większość krajów naszego regionu od dawna prowadzi wielowymiarową politykę ochrony własnego dziedzictwa kulturowego. Owocne działania w tej dziedzinie podejmują zarówno Ukraina, jak i kraje dużo mniejsze od Polski jak Litwa, Łotwa, Słowacja, Czechy, Węgry. Istniejące tam skuteczne regulacje prawne oraz pomoc specjalistów zapewniają podziwu godne rezultaty w postaci trwania żywej kultury i budowania społecznego szacunku dla niej.

Podczas gdy do Światowej Listy Dziedzictwa Niematerialnego UNESCO dołączają portugalskie pieśni fado, turecka sztuka opowiadania meddah czy węgierski tanchaz ("dom tańca" – przykład dobrych praktyk ochronnych w odniesieniu do muzyki tradycyjnej), Polska wciąż nie potrafi ustalić kryteriów krajowej listy dziedzictwa kulturowego oraz mechanizmów jej funkcjonowania. Brak takiej listy blokuje możliwość zgłaszania kandydatur do listy światowej. Korzyści płynące z wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO są ogromne – widać to doskonale w przypadku polskich obiektów kultury materialnej takich jak Wieliczka czy Kraków (choć trzeba sobie zdawać sprawę z umowności tego porównania) – ich obecność na liście jest dla Polski darmową reklamą o globalnym zasięgu, pomnaża nasz potencjał kulturowy w oczach świata.

Powstaje zatem pytanie, dlaczego nasz kraj nie dość, że podpisał Konwencję z 2003 roku jako jeden z ostatnich w Europie, to przez ponad dwa lata (włączając w to okres przygotowawczy) nie był w stanie podjąć odpowiednich działań praktyczno-ochronnych? Paradoksalnie, pomimo tych dawnych i obecnych zaniechań, Polska jest krajem, gdzie kultura niematerialna nadal jest stosunkowo żywa. Jest więc i co chronić, i jak edukować, bo można korzystać z wiedzy i umiejętności ludzi, którzy w tej kulturze wyrastali. Istnieje także szerokie grono specjalistów i ludzi z pasją, których cechuje wiedza oraz szacunek dla twórców dziedzictwa.

Wierzymy, że Panu również, jako Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Nrodowego, leży na sercu sprawa wprowadzenia w życie Konwencji, na której ratyfikację przez Polskę czekaliśmy długie lata. Konwencja ma pomóc nie tylko w nadrobieniu wieloletnich zaniedbań, ale także w zmianie społecznego odbioru niematerialnego dziedzictwa – tak, by nie było ono dłużej postrzegane jako podrzędne względem innych dziedzin kultury.

Jako grono ekspertów, znawców i pasjonatów tematu, służymy radą i pomocą. Zgłaszamy pilną potrzebę zorganizowania spotkania, którego celem byłoby wspólne wypracowanie strategii i metod wdrażania Konwencji. Powołany przez Pana Ministra ekspercki Zespół Doradczy ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kultury pod kierownictwem prof. Leszka Kolankiewicza. jednoznacznie zasugerował w swojej opinii potrzebę wydzielenia osobnej agendy dedykowanej wdrażaniu Konwencji w związku ze specyfiką ochrony dziedzictwa niematerialnego. Uważamy, że jest to najbardziej racjonalna droga. Upływający czas od ratyfikacji oraz bilans dotychczasowych działań w tej kwestii tylko potwierdza trafność stanowiska zespołu eksperckiego.

Aneks – przydatne linki:

Co to jest dziedzictwo niematerialne w rozumieniu KONWENCJI? –

www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/

Pełny tekst KONWENCJI UNESCO z 2003 ratyfikowanej przez Polskę w 2011 –

www.infor.pl/dziennik-ustaw,rok,2011,num,172/poz,1018

Światowe listy dziedzictwa niematerialnego –

www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/listy-dziedzictwa-niematerialnego/

Zapis filmowy fragmentów spotkania u Prezydenta RP pt. "Bogactwo kulturowe Polski – identyfikacja dziedzictwa

niematerialnego" (niestety wiele materiałów ze spotkania, mimo deklaracji organizatorów, do dziś dnia nie ukazało się).

www.prezydent.pl/dialog/fdp/tworczosc-dziedzictwo-kulturowe-i-przyrodnicze-bogactwem-polski/filmy/art,3,fdp-bogactwo-kulturowe-polski-identyfikacja-dziedzictwa-niematerialnego.html

Pierwsi sygnatariusze w kolejności alfabetycznej:

Maria Baliszewska – założycielka Radiowego Centrum Kultury Ludowej, laureatka nagrody Ministra Kultury 2007

Jerzy Bartmiński – profesor UMCS w Lublinie, językoznawca, etnolingwista, folklorysta, slawista

Jan Bernad – dyr. artystyczno-programowy Ośrodka Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych "Rozdroża" w Lublinie

Małgorzata Bieńkowska – Fundacja "Muzyka Odnaleziona"

Maria Bikont – antropolożka, badaczka tradycyjnych praktyk muzycznych

Julita Charytoniuk – Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Stowarzyszenie "Dziedzictwo Podlasia"

Olga Chojak – Stowarzyszenie "Centrala Muzyki Tradycyjnej", Wrocław

dr Hubert Czachowski – dyr. Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

Piotr Dahlig – profesor UW, Instytut Sztuki PAN, kier. Katedry Etnomuzykologii w Instytucie Muzykologii UW

Marta Domachowska – Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, grupa ,,n obrotów"

Bartłomiej Drozd – Fundacja "Muzyka kresów"

Krzysztof Gorczyca – Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Lublin

Ewa Grochowska – dr nauk humanistycznych, muzyk, badacz tradycyjnych muzycznych praktyk wykonawczych

Weronika Grozdew-Kołacińska – dr muzykologii, UW, Instytut Sztuki PAN

Janusz Jaskulski – Stowarzyszenie Muzyków Ludowych w Zbąszyniu

Romuald Jędraszak – mistrz gry na dudach wielkopolskich

Piotr Kędziorek – kierownik Radiowego Centrum Kultury Ludowej

Jagna Knittel – Stowarzyszenie Panorama Kultur

Katarzyna Lindner – wiceprezes Fundacji "Wszystkie Mazurki Świata"

Michał Maziarz – Stowarzyszenie To.pole, Kraków

Remigiusz Mazur – Hanaj – Wydawnictwo "in crudo", Fundacja "Numinosum"

Blandyna Migdalska – Polski Klub Ekologiczny Zarząd Główny

Joanna Muszyńska – v-ce dyr. Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

Mirosław Nalaskowski – Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki w Suwałkach

Teresa Okoniewska – prezes Tow. Przyjaciół Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

Piotr Piszczatowski – Fundacja "Wszystkie Mazurki Świata"

Janusz Prusinowski – Forum Muzyki Tradycyjnej

Jan Prządka – Stowarzyszenie Muzyków Ludowych, Zbąszyń

Katarzyna Rosik – grupa "n obrotów", Toruń

Marta Urban-Burdalska – psycholog, trener Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Olsztyn

Małgorzata Zamorska – socjolog i antropolog kultury, Gdańsk

Maciej Żurek – Stowarzyszenie "Tratwa", Olsztyn