Muzeum Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki w Paszynie

Znawcy sztuki ludowej są zgodni w opinii: ośrodek rzeźby ludowej w Paszynie jest fenomenem we współczesnej twórczości ludowej, a miejscowe muzeum parafialne znajdujące się w dawnym budynku plebani jest miejscem niezwykłym. Gromadzi zbiory wielu samorodnych artystów, którzy w latach 50. XX wieku za namową miejscowego księdza zaczęli tworzyć unikatowe rzeźby. Dziś wliczani są do grona najwybitniejszych przedstawicieli twórczości ludowej.

Historia powstania Muzeum Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki w Paszynie sięga końca lat 50. XX wieku kiedy to ówczesny proboszcz ks. Edward Nitka namówił głuchoniemego Wojciecha Oleksego do rzeźbienia. Biedny, zajmujący się na co dzień pasieniem krów Wojtek, bo tak go nazywano, w wolnych chwilach pomagał bratu, który był miejscowym kościelnym.

Przebywając często w świątyni i na plebanii Wojtek oglądał obrazy i rzeźby sakralne, które ks. Nitka przywiózł ze sobą do Paszyna. Pewnego razu pragnąc sprawić proboszczowi prezent, ofiarował mu własnoręcznie wykonaną i pomalowaną kredkami rzeźbę Matki Bożej. Doceniając prymitywną i troszkę nieporadną rzeźbę, ks. Nitka sprawił, że Wojtek rzeźbił coraz chętniej, a jego prace stawały się coraz śmielsze. Wszystkie swoje „dzieła” przynosił ks. Nitce, a ten gromadził je na plebanii. Miejscowi na początku z pogardą spoglądali na proste rzeźby głuchoniemego, jednak widząc jakim szacunkiem darzy go ks. Nitka, sami zaczęli się zastanawiać nad rzeźbieniem.

Wkrótce Paszyn stał się jednym z największych ośrodków sztuki ludowej w Polsce. Najgłośniej było w latach 70. i 80. XX w. Wówczas w sądeckiej miejscowości tworzyło ponad 50 osób – mężczyźni rzeźbili, a kobiety malowały na szkle. Dzieła mieszkańców Paszyna zyskały rozgłos nie tylko w kraju, ale i za granicą. O fenomenie paszyńskim powstawały prace naukowe oraz materiały filmowe realizowane m.in. przez telewizje z Japonii, Norwegii, USA.

Z biegiem czasu kolekcję, którą ks. Nitka gromadził na plebanii nie tylko akceptuje część Paszynian, ale wręcz staje się ona dumą całego Paszyna. W ten sposób powstaje w Paszynie bardzo prężny Ośrodek Sztuki Ludowej. W chwili śmierci ks. Nitki w 1981 roku ośrodek paszyński liczy 1025 eksponatów.

Znawcy sztuki ludowej są zgodni w opinii: ośrodek rzeźby ludowej w Paszynie jest fenomenem we współczesnej twórczości ludowej.

Mimo iż lata największej aktywności twórców paszyńskich minęły, to nadal można spotkać tutaj kilkanaście osób zajmujących się sztuką ludową, a pielęgnowanie pamięci o dawnych artystach nie zanika.

Muzeum Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki oficjalnie działa od 1994 r. i mieści się w budynku dawnej plebani. Obecnie zbiory muzealne liczą około 3300 różnych eksponatów rozmieszczonych na ośmiu salach wystawowych oraz korytarzach wedle klucza autorskiego lub tematycznego. Są to głównie rzeźby oraz obrazy na szkle wykonane przez paszyńskich twórców ludowych.

Na ekspozycji możemy zobaczyć dorobek twórczy takich artystów jak wspomniany Wojciech Oleksy, Stanisław Mika – starszy, Janina Mordarska, Zdzisław Orlecki, Andrzej Drożdż, Mieczysław Piwko, którzy dziś wliczani są do grona najwybitniejszych przedstawicieli tradycyjnej twórczości wiejskiej.

Oprócz tego w Muzeum prezentowane są m.in obrazy Marii Wnęk, Katarzyny Gawłowej, czy rzeźby Stanisława Hołdy i innych wybitnych polskich twórców współczesnych.

„Zwiedzających może trochę zdziwić że tego jest tak dużo i czasem jedna rzeźba stoi obok drugiej, ale tego jest tak dużo że brakuje nam już miejsca. Nie jedno muzeum nie ma takich zbiorów jakie u nas się znajdują” – wyjaśnia ks. Krzysztof Smoroński, obecny proboszcz parafii i kustoszem Muzeum.

„Ta sztuka jest dla nas czymś takim jak nikiforyzm dla Krynicy. Może w przyszłości też powstanie jakiś ciekawy film o fenomenie paszyńskim” – dodaje kustosz.

Muzeum Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki w Paszynie z pewnością należy do najciekawszych i najważniejszych miejsc na etnograficznej mapie Polski.

Jest to również obowiązkowy punkt na szlaku wakacyjnych podróży. Polecamy! KulturaLudowa.pl

* * *
Lato z tradycją – to nasz nowy wakacyjny cykl prezentujący ciekawe miejsca warte odwiedzenia podczas letnich podróży i wędrówek po Polsce. Przedstawiać w nim będziemy twórców ludowych ich pracownie oraz izby regionalne.

Kontakt:
Muzeum Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki
Paszyn 197, 33-326 Mogilno
woj. małopolskie

tel. 18 440 27 97
www.paszyn.eu

Zwiedzanie w dni powszednie od wtorku do piątku w godzinach: 14.00 – 16.00 po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu. W niedziele i święta nieczynne.