fot. Muzeum w Rybniku
Od 7 grudnia 2010 roku można zobaczyć w rybnickim Muzeum ekspozycję zatytułowaną “Hej kolęda, kolęda….Od Mikołaja do Trzech Króli”, która prezentuje niezwykłe zjawiska obrzędowe.
Sale wystaw czasowych wypełnią tłumnie korowody Mikołajów z Łąki, Szlachciców oraz Dziadów ze Zwardonia, którzy w okresie adwentu i Bożego Narodzenia chodzili po kolędzie.
Ludowa obrzędowość tego okresu w całej Polsce
była niezwykle bogata i różnorodna. Grupy kolędnicze pojawiały się już
6 grudnia (Mikołaje) a największa ich obecność była widoczna w drugim
dniu świat Bożego Narodzenia (Szlachcice, Herody, Betlejkorze,
Pastuszkowie), w Sylwestra i Nowy Rok (Dziady) oraz 6 stycznia (Trzej Królowie).
Grupy kolędnicze chodziły z maszkarami
zwierząt, którymi straszono widzów. W biblijna opowieść Bożego
Narodzenia wplatano ludowe wątki i tradycje. Kolędowanie było rodzajem
zabawy dla wszystkich, zarówno członków grup kolędniczych, jak i
widzów.
Życzenia składano wierszem lub kolędą, płatając przy tym różne
figle, recytując zabawne rymowanki, stwarzając w ten sposób atmosferę
ogólnej wesołości. W zamian za życzenia, gospodarze obdarowywali
przebierańców świątecznymi smakołykami lub wykupywali się drobnymi
datkami.
Obchód kolędniczy był wyczekiwanym wydarzeniem, pominięcie
któregoś uważane było za zły znak, bowiem składane przez kolędników
życzenia miały zapewnić pomyślność i urodzaj w nadchodzącym roku. W
kulturze ludowej miało ono ogromne znaczenie, bowiem odgrywało ważną
rolę w wierzeniach związanych z magią urodzaju. Ten związany z zimowym
przesileniem słonecznym okres, jest czasem, kiedy przyroda odpoczywa by
zakwitnąć wiosną, wydając kolejne plony. Czas wróżb i obrzędów, kiedy
koniec jest zapowiedzią początku.
Prezentowana w Muzeum w Rybniku wystawa, to
niezwykłe bogaty zbiór eksponatów wypożyczonych z Muzeum Śląskiego w
Katowicach, Muzeum w Gliwicach, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu i
Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, w skład którego wchodzą oryginalne i
unikatowe stroje chodzących po wsiach grup kolędniczych, rekwizyty w
postaci masek zapustnych oraz niezwykły zbiór archiwalnych i
współczesnych fotografii kolędujących przebierańców.