22 maja w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia certyfikatu wpisu szopkarstwa krakowskiego na światową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. To pierwszy polski wpis na tej liście.
„Dziękuję bardzo szopkarzom za ich pracę. To dzięki Wam utrzymywana jest ta wspaniała wielopokoleniowa tradycja, która teraz stała się dobrem światowym” – powiedziała Sekretarz Stanu w MKiDN, Generalny Konserwator Zabytków prof. IH PAN Magdalena Gawin podczas uroczystości wręczenia certyfikatu wpisu szopkarstwa krakowskiego na listę UNESCO – Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości.
Wiceminister kultury Magdalena Gawin podkreśliła, że szopkarstwo jest pierwszym niematerialnym dziedzictwem z Polski na liście.
„Szopkarstwo, którego tradycja sięga XIX wieku, do tej pory była częścią historii Krakowa, historii Polski, a teraz jest dobrem światowym. Entuzjazm po wpisie w zeszłym roku pokazał, jak bardzo Polacy się z tego cieszą. Na ten sukces pracowało wiele osób” – powiedziała.
Wiceminister Gawin przekazała certyfikaty UNESCO przedstawicielom szopkarzy krakowskich oraz Pełnomocnikowi Prezydenta Krakowa ds. Kultury Robertowi Piaskowskiemu i Zastępcy Dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Adamowi Świerzowi. W uroczystości uczestniczyli także prof. Sławomir Ratajski – Sekretarz Generalny Polskiego Komitetu ds. UNESCO, ambasador Krystyna Żurek z Departamentu Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i dr hab. Katarzyna Smyk – Przewodnicząca Rady ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Szopkarstwo krakowskie zostało wpisane – jako pierwsze z Polski – na listę UNESCO – Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości w grudniu 2018 r. podczas ostatniej sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Port Louis na Mauritiusie. Wniosek i film dołączony do wniosku zostały ocenione bardzo wysoko przez Ciało Ewaluacyjne, jako przykład stałego dialogu z depozytariuszami i zagwarantowania udziału depozytariuszy w procesie pisania wniosku i planu ochrony zjawiska.
Wpis szopkarstwa krakowskiego na listę UNESCO to niezwykle ważny, ale nie jedyny sukces Polski na forum międzynarodowym – w latach 2013-2017 nasz kraj był członkiem Komitetu Światowego Dziedzictwa, następnie w czerwcu 2018 r. został wybrany na 4-letnią kadencję do Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, a w grudniu 2018 r. – podczas 13. sesji na Mauritiusie – Polska została wybrana na wiceprzewodniczącego Biura 14. sesji, która odbędzie w Bogocie w Kolumbii w 2019 r.
W bieżącym roku Polska wraz z Białorusią złożyła do UNESCO wspólny wniosek o wpisanie „Kultury bartniczej” na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości, a także wystąpiła o rozszerzenie wpisu „Sokolnictwo – żywe dziedzictwo ludzkości”.
Szopkarstwo – rys historyczny
Zwyczaj budowania szopek w okresie świąt Bożego Narodzenia wywodzi się tradycji szopek świątecznych oraz jasełek, niegdyś wystawianych w kościołach w okresie świąt Bożego Narodzenia.
Pierwsze szopki powstały w połowie XIX w. Tworzyli je cieśle, murarze z podkrakowskich okolic. Było to dla nich dodatkowe zajęcie w czasie martwego sezonu budowlanego. W okresie świąt chodzili ze swymi szopkami po domach. Szopkarstwo krakowskie jest tradycją, przekazywaną z pokolenia na pokolenie od XIX wieku.
Od 1937 roku – z przerwą na lata II wojny światowej – co roku w grudniu odbywa się konkurs, podczas którego prezentowane są szopki. Przynoszone są one na Rynek Główny w Krakowie i ustawiane u stóp pomnika Adama Mickiewicza. Od 1946 roku organizatorem konkursu jest Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Wspólnotę krakowskich szopkarzy tworzą członkowie o silnym poczuciu jedności i tożsamości lokalnej.
Do środowiska szopkarzy należą przedstawiciele czterech pokoleń, dla których coroczny konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską jest zwieńczeniem kilkumiesięcznych przygotowań i pracy. Wśród kilkudziesięciu czynnych szopkarzy szczególną rolę w środowisku pełnią twórcy, którzy od pokoleń podtrzymują tradycję i dbają o jej rodzinny przekaz.
Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego
Na Krajowej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego znajdują się obecnie 32 elementy. Lista jest sukcesywnie rozbudowywana – co roku przybywają nowe wpisy. Obok Krajowej Listy Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego istnieje Krajowy Rejestr Dobrych Praktyk w Ochronie Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Obecnie jest na nim jeden element – Sejmiki Wiejskich Zespołów Teatralnych i ogólnopolski ruch wiejskich amatorskich zespołów teatralnych, który został wpisany na listę w 2018 r.
* Zdjęcie główne: fot. Danuta Matloch / www.mkidn.gov.pl
Źródło: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego / www.mkidn.gov.pl