Ludzkie wieże w Katalonii, język gwizdów z wyspy Gomera, obchody święta ognia w Pirenejach – to tylko niektóre z 91 skarbów europejskiej kultury tradycyjnej pokazanych na tej wystawie.
Celem organizatorów jest przybliżenie zjawisk z zakresu niematerialnego dziedzictwa kulturowego pochodzących z 28 krajów europejskich i wpisanych na Listy światowego dziedzictwa niematerialnego UNESCO (Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości oraz Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony).
Konwencja UNESCO dotycząca niematerialnego dziedzictwa kulturowego odnosi się do współcześnie praktykowanych zjawisk kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie takich jak przekazy ustne, sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne, zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne i inne.
Ekspozycja będzie miała charakter multimedialny, złożą się na nią filmy, fotografie i opisy , a jej dopełnieniem będą eksponaty ilustrujące niektóre przedstawione zjawiska. Będzie można zobaczyć m.in. stroje kobiece z Bułgarii, Węgier i Laponii, ceramikę rumuńską z Horezu, pierniczki z Chorwacji, paszport, dyplom i różaniec pielgrzyma do Santiago de Compostela.
Język gwizdany na wyspie La Gomera, Wyspy Kanaryjskie, Hiszpania © 2008 by Gouvernement des Canaries, with the permission of UNESCO.jpg
Zaprezentowanych będzie 91 europejskich zjawisk kulturowych obejmujących bardzo różnorodne dziedziny, w tym:
-tradycje muzyczne (muzyka, śpiew i taniec) – zarówno te mało znane, takie jak np.: izopolifonia ludowa z Albanii, taniec na żarze z pd.-wsch. Bułgarii, śpiew Ojkanje i taniec Nijemo Kolo z Dalmacji, taniec rekrutów z Czech, pieśni polifoniczne z Łotwy, taniec Calus z Rumunii, gra na fujarze na Słowacji, „Pieśń Tenorów” z Sardynii, jak i te już spopularyzowane, np.: hiszpańskie flamenco czy portugalskie fado
-obchody karnawałowe – mające miejsce w austriackim Imst, w belgijskich Binche i Aalst, Parada Dzwonników z regionu Kostav w Chorwacji, Święta Busó w Mohaczu na Węgrzech
-procesje, pochody i misteria – procesja Przenajświętszej Krwi w Brugii (Belgia), wiosenna procesja Królów i Królowych w Gorjani w Chorwacji, Patum w Berga w Hiszpanii, chodzenie po kolędzie w Rumunii i Mołdawii
-rzemiosło i sztuka – wyrób drewnianych zabawek dla dzieci oraz pierników w Chorwacji, koronki z Cypru, gobeliny i koronki klockowe z Francji, krzyże drewniane z Litwy, ceramika z Horezu w Rumunii, malarstwo z Petrykiwki na Ukrainie, haft Matyó na Węgrzech, lutnictwo z Cremony (Włochy)
-przestrzeń kulturowa jednej społeczności – Kihnu z Estonii, Suiti z Łotwy, Laponia
-inne różnorodne zjawiska – między innymi: konny połów krewetek w Belgii, język gwizdów z Wyspy Gomera (Wyspy Kanaryjskie – Hiszpania), ludzkie wieże w Katalonii, obchody święta ognia w Pirenejach, Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej w Wiedniu, doroczny jarmark zimowy i targ bydła w Sain-Lievens- Houtem (Belgia)
-obejmujące swoim zasięgiem większy obszar – dieta śródziemnomorska, sokolnictwo.
Ważną częścią wystawy będzie prezentacja zjawisk, które zostały wpisane na polską Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a tym samym – po dopełnieniu niezbędnej procedury – mogą być skierowane, jako polskie kandydatury do rozpatrzenia przez Komitet UNESCO w celu ewentualnego wpisu na listy światowe. Pierwszych wpisów na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa dokonano w 2014 r.
Pochód Lajkonika – harce na dziedzińcu Klasztoru Sióstr Norbertanek, Kraków, fot. Andrzej Janikowski, 2011 r.
Obecnie jest to 17 zjawisk i według kolejności zgłoszeń są to: ● rusznikarstwo artystyczne i historyczne – wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej ● szopkarstwo krakowskie ● pochód Lajkonika ● flisackie tradycje w Ulanowie ● procesja Bożego Ciała w Łowiczu ● język esperanto jako nośnik kultury esperanckiej ● umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry na kozie (dudach podhalańskich) ● hafciarstwo kaszubskie szkoły żukowskiej ● sokolnictwo – żywa tradycja ● polskie tańce narodowe – polonez, mazur, kujawiak, oberek, krakowiak ● uroczystości odpustowe ku czci św. Rocha z błogosławieństwem zwierząt w Mikstacie ● tradycyjna technika ludwisarska stosowana w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie ● przywołówki dyngusowe w Szymborzu ● gwara warmińska jako nośnik tradycji ustnych ● bartnictwo ● żywiecko-suskie zabawkarstwo ● wiedza i umiejętności wykonywania oraz współczesnego użytkowania pereborów
Gra na kozie, fot. z archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Podczas prezentowania wystawy Skarby europejskiej kultury tradycyjnej będzie można obejrzeć również dwie inne ekspozycje poświęcone niematerialnemu dziedzictwu:
– Ceramika z Horezu – wystawa planszowa z Rumuńskiego Instytutu Kultury w Warszawie, 3.09 – 30.11.2016
– Szopki krakowskie z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 9.12.2016 – 29.01.2017.
Wystawa pod patronatem honorowym Polskiego Komitetu do spraw UNESCO oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
* Zdjęcie na górze: Malarstwo dekoracyjne z Petrykiwki, Ukraina © O.O. Shpak, with the permission of UNESCO