fot. organizatorzy
Rzeźba braci Józefa i Zdzisława Orleckich z Paszyna należy do kręgu
sztuki nieprofesjonalnej. Obaj artyści są zaliczani do
najwybitniejszych współczesnych twórców ludowych w Polsce. Prace
artystów można oglądać do 23 września br. w Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju.
Wernisaż wystawy „Rzeźba braci Orleckich” odbył sie 29 czerwca.
Bracia Józef i Zdzisław Orleccy z Paszyna należą do najwybitniejszych
współczesnych polskich rzeźbiarzy ludowych. Wywodzą się z tej generacji
twórców, która od samego początku uczestniczyła w zjawisku kulturowym
określanym w literaturze etnograficznej mianem „paszyńskiego fenomenu”.
Wieś jest położona ok. 10 km. na płd.-wsch. od Nowego Sącza, przy
drodze do Grybowa. W latach 70. ub. wieku Paszyn zasłynął jako jeden z
najważniejszych w Polsce ośrodków sztuki ludowej.
W krótkim czasie
kilkudziesięciu mieszkańców wsi zaczęło z powodzeniem uprawiać rzeźbę w
drewnie i malarstwo na szkle, osiągając w licznych przypadkach bardzo
wysoki poziom artystyczny wykonywanych prac. Do czołowych rzeźbiarzy
zaliczamy m.in. braci Józefa i Zdisława Orleckich.
Twórcami z Paszyna zainteresowała się prasa, zaczęto kręcić o nich
filmy dokumentalne. W latach 70-tych XX wieku nastąpił wybuch
fascynacji sztuką ludową i do wioski przyjeżdżali jej kolekcjonerzy,
zwłaszcza z Niemiec.
Należy przypomnieć, że powstanie i rozwój ośrodka sztuki ludowej w Paszynie związane jest z działalnością ks. Edwarda Nitki /1919-1981/, pełniącego przez kilkadziesiąt lat funkcję proboszcza tamtejszej parafii, cieszącego się ogromnym autorytetem wśród mieszkańców wsi. Animowanie twórczości stało się świadomym, pedagogicznym działaniem księdza, którego celem było dowartościowanie miejscowych ludzi poprzez sztukę, uczynienie z uprawianej twórczości źródła prestiżu wszystkich mieszkańców wsi.
Właśnie plebania w Paszynie stała się w latach 70. XX w. prawdziwym wiejskim ośrodkiem kultury, gdzie odbywały się kursy plastyczne i spotkania twórców, gdzie przyjeżdżali muzealnicy, dziennikarze i kolekcjonerzy, gdzie powstała wreszcie niezwykle interesująca kolekcja dzieł miejscowych artystów, przemianowana po śmierci jej twórcy na muzeum Jego imienia.
Zdzisław Orlecki /1928-2010/, znany jest przede
wszystkim jako rzeźbiarz w kamieniu. Rzeźbił od młodości, wykonane
przez niego prace znajdują się w kapliczkach, przy kościołach i na
cmentarzach w kilku sądeckich wsiach.
Józef Orlecki, ur. 1931, rzeźbi w drewnie od
1973 r., do uprawiana twórczości zachęcił go osobiście Ks. Nitka,
któremu pokazał swoje pierwsze prace. Zajmował się także odnawianiem
starych drewnianych kapliczek przydrożnych, odtwarzał brakujące w nich
rzeźby.
W swojej twórczości obydwaj bracia najczęściej wzorowali się na dawnej sztuce ludowej. Było to zjawisko bardzo naturalne, zważywszy że w samym tylko Paszynie znajduje się kilkadziesiąt kapliczek i figur przydrożnych. Często rzeźbili więc Chrystusa Frasobliwego, Upadek pod Krzyżem i Ukrzyżowanie, także postacie świętych, Jerzego, Michała, Floriana i innych patronów. Dość często pojawia się także bliska wszystkim Polakom osoba Ojca Świętego Jana Pawła II.
Dużo kapliczek Józefa Orleckiego „powędrowało” w różne rejony Polski i świata, gdyż do Paszyna chętnie zaglądali kolekcjonerzy i miłośnicy rzeźby ludowej z innych regionów i krajów. Szczególnie w latach 70. i 80., gdy kolekcjonowanie „świątków” było bardzo popularne wśród ludzi z miasta. Rodzinna artystyczna atmosfera udzieliła się i młodszemu pokoleniu Orleckich, synowie Józefa , Stanisław i Wincenty oraz córka Helena rzeźbili całkiem udanie w drewnie, córka Elżbieta malowała na szkle.
Bracia Józef i Zdzisław Orleccy osiągnęli bardzo wiele sukcesów artystycznych, zdobyli wiele nagród na konkursach sztuki ludowej, ich prace trafiły do kolekcji wielu muzeów etnograficznych, były prezentowane na wystawach w kilku krajach . Pomimo to pozostali ludźmi bardzo skromnymi, którzy całe życie ciężko pracowali na gospodarstwach rolnych, a rzeźbienie traktowali jako zajęcie dodatkowe, przy którym mogli wykorzystać posiadane uzdolnienia, urozmaicić codzienną egzystencję.
Wystawa „Rzeźba braci Orleckich”, 29 czerwca – 23 września 2011
Muzeum Nikifora, Krynica-Zdrój, Bulwary Dietla 19
Organizator: Muzeum Nikifora w Krynicy oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu
Tekst: organizatorzy