Prace konserwatorskie, które od ponad dwóch lat są przeprowadzane w dziewięciu skansenach położonych na terenie całego województwa, dobiegają końca. W ramach projektu „Skansenova – systemowa opieka nad dziedzictwem w małopolskich muzeach na wolnym powietrzu”, odnowiono i zabezpieczono przed niekorzystnym działaniem czasu i sił przyrody ponad 100 obiektów. Środki w wysokości niemal 14 mln zł, które zostały przeznaczone na realizację zadania, pozwoliły też na stworzenie atrakcyjnych dla turystów przestrzeni m.in. wystaw czy sal edukacyjnych.
Mamy to szczęście, że żyjemy w miejscu, które może się poszczycić niezwykle bogatym dziedzictwem kulturowym. Dzięki realizacji projektu Skansenova odrestaurowano ponad 100 zabytkowych obiektów, 4 z nich przeniesiono z innej lokalizacji na teren skansenu, 81 obiektów zabezpieczono przed zniszczeniem i kradzieżą, montując monitoring czy nowe ogrodzenie oraz co ważne, dostosowano je do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, tak by każdy mógł doświadczyć naszego regionalnego piękna. A tym, co mamy najcenniejsze – naszym dziedzictwem – zachwycają się nie tylko turyści z Polski, ale również ci przyjeżdzający z najbardziej odległych zakątków Europy i świata – mówi Leszek Zegzda, odpowiedzialny w zarządzie województwa m.in. za dziedzictwo kulturowe.
fot. www.malopolskie.pl
„Skansenova” – to pierwszy tak kompleksowy i realizowany na tak dużą skalę projekt konserwacji zabytków drewnianych w naszym regionie. Realizacja, podjętego w 2016 roku przez Województwo Małopolskie zadania, zakończy się formalnie w grudniu, ale już dziś turyści mogą podziwiać odnowione perełki architektury drewnianej w muzeach pod gołym niebem w: Dobczycach, Nowym Sączu, Zubrzycy Górnej, Sidzinie, Szymbarku i Łosiu oraz w Zalipiu, Dołędze i Wygiełzowie.
Dzięki projektowi zabytki zgromadzone w małopolskich skansenach zostały gruntownie odnowione, zabezpieczone przed pożarami i klęskami żywiołowymi. Ponadto na terenach skansenów zamontowano monitoring, a w budynkach pojawiły się antywłamaniowe urządzenia. Dodatkowo obiekty przystosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. To jednak nie wszystko. Realizacja projektu pozwoliła na stworzenie nowych ekspozycji i obiektów do zwiedzania. Przykładem jest tu chata łemkowska przeniesiona do zagrody Maziarskiej w Łosiu z Bartnego. Ponadto poszerzono ofertę kulturalno-edukacyjną dla dzieci i dorosłych, a niewielki skansen w Sidzinie wzbogacił się o wyposażenie multimedialne. Już wkrótce, dzięki przekazanym środkom, w zabytkowym, drewnianym kościele z Ryczowa w skansenie w Wygiełzowie, zostanie zamontowany nowoczesny, automatyczny system gaśniczy.
Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu (Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie), fot. www.malopolska.pl
Warto dodać, że liderem projektu jest Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Wśród partnerów zaangażowanych w realizację projektu są: Gmina Dobczyce, Skansen w Sidzinie – Muzeum Kultury Ludowej oraz pięć wojewódzkich instytucji kultury tj.: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec, Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów oraz Małopolski Instytut Kultury w Krakowie.
Prace konserwatorsko-remontowe to dopiero początek zmian. W planach partnerów projektu jest wdrożenie zintegrowanego programu kulturowego pod wspólną marką Skansenova. Szacuje się, że w skali roku z bogatej oferty kulturalno-edukacyjnej, którą wspólnie stworzą partnerzy, skorzysta blisko 260 tys. osób – zarówno mieszkańców, jak i turystów z kraju i z zagranicy. Zintegrowana oferta dotyczyłaby grupy 9 skansenów, tworzących swoisty klaster kulturowy, dysponujący terenem o powierzchni prawie 40 ha, ze 180 budynkami oraz z 19 tys. ruchomych muzealiów.
Już dziś powstały pierwsze wspólne materiały informacyjno-edukacyjne dla skansenów. W każdym z dziewięciu muzeów, zwiedzający otrzymają mapki – przewodniki z tematycznymi ścieżkami zwiedzania oraz folder „Zrób to sam”, gdzie zarówno dorośli, jak i dzieci znajdą specjalne zadania, których wykonanie przybliży historię danego miejsca.
Dla skansenów objętych projektem powstała także strona internetowa www.skansenova.pl. To właśnie tu zainteresowani znajdą niezbędne informacje na temat obiektów. W wersji mobilnej strona zawiera dodatkowo interaktywną grę dla dzieci i dorosłych, która w formie zabawy pozwala odkrywać nieznane ciekawostki i tajemnice zaklęte w zabytkowych budynkach.
Skansenova: 9 małopolskich skansenów w nowej odsłonie:
• Muzeum Regionalne PTTK im. Władysława Kowalskiego w Dobczycach
W dobczyckim skansenie w ramach projektu Skansenova wykonano prace remontowe i konserwatorskie obiektów z przeznaczeniem na magazyny studyjne. Odświeżono wnętrza budynków i wykonano bielenie ścian, a także zagospodarowano i uporządkowano teren w ich otoczeniu. Na zabytkowym domu pogrzebowym wymieniono więźbę dachową i gont. Budynek kuźni także przeszedł konserwację gontu. Nieopodal wybudowano nową wiatę, do której przeniesiono część ekspozycji. Renowację przeszły też kierat i studnia. Na terenie obiektu zainstalowano ochronę przeciwpożarową, zamontowano monitoring i elektroniczny system zabezpieczenia. Obecnie w skansenie jest aranżowana nowa wystawa, a także trwają prace związane z konserwacją muzealiów.
• Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku (Oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach)
Prace konserwacyjne w skansenie skupiły się wokół zabezpieczenia obiektów. Zostały wymienione gonty na drewnianym dworku i klepisko, zaimpregnowano też gonty na chałupie z Szymbarku i spichlerzu z Rożnowic. Powstało tu również nowe, stylowe, drewniane ogrodzenie. Na chałupach z Gródka, Moszczenicy, Siar i olejarni z Gródka wymieniono strzechy. Wyremontowano również unikatową budowlę – wiatrak z Ropy. Na terenie skansenu odnowiono ścieżki prowadzące do obiektów oraz wykonano niezbędne prace techniczne i elektryczne. Aktualnie trwają prace przy konserwacji ostatnich obiektów m.in.: przy chałupie z Gródka, chałupie z Siar czy oborze ze Stróżnej.
• Zagroda Maziarska w Łosiu (Oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach)
Dzięki realizacji projektu zagroda wzbogaciła się o nowy obiekt: chatę łemkowską z Bartnego, która została zaadaptowana na ośrodek edukacyjny. Zyskano też przestrzeń do aranżowania wystaw. W nowej sali, o powierzchni 70 m2, będą się odbywać zajęcia dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych.
• Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie
W Sidzinie przeprowadzono gruntowne prace remontowo-konserwatorskie związane przede wszystkim z wymianą, konserwacją i malowaniem dachów oraz zabezpieczeniem ścian w trzech obiektach. Zainstalowano monitoring i systemem alarmowy. W ramach projektu zakupiono też infokiosk i stworzono stanowisko holograficzne. Z kolei ekspozycję poświęconą historii wsi oraz stanowisko obróbki lnu i wełny wzbogacono o wyposażenie multimedialne. Wszystkie zaplanowane prace zostały już zakończone.
• Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec
Intensywne działania prowadzone tu przez ostatnie dwa lata zostały zwieńczone sukcesem. Zakończono już prace nad wymianą strzechowych i gontowych pokryć dachowych wraz z konserwacją więźby na dużej części zabytkowych obiektów muzeum (m.in. na okole ze Staniątek, chałupie z Podolsza, domu z Chrzanowa oraz dzwonnicy z Nowej Góry). Przeprowadzono także prace konserwatorskie w zabytkowym, XVII-wiecznym kościele z Ryczowa, który jest najcenniejszym zabytkiem drewnianym na terenie skansenu w Wygiełzowie. Poza remontem dachu i zewnętrznego oszalowania drewnianego, obiekt sakralny zostanie wyposażony w nowoczesny, automatyczny system gaśniczy oraz zyska nowoczesny system nagłaśniający.
• Sądecki Park Etnograficzny (Oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu)
Realizacja projektu pozwoliła na odtworzenie malowideł w kościele ewangelickim ze Stadeł. W ramach projektu wykonano prace konserwatorskie 29 obiektów Sądeckiego Parku Etnograficznego. Odnowiono także ogrodzenie. Całą ekspozycję skansenu dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, by mogły komfortowo korzystać z całego obiektu.
• Muzeum Dwór w Dołędze (Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie)
Muzeum w Dołędze dzięki realizacji projektu zyskało nowy obiekt dla zwiedzających – chłopską chatę – przeniesioną z innego miejsca. Odnowiono także zabytkowy spichlerz, który posłuży do działalności warsztatowej skansenu. Przeprowadzono również gruntowne prace remontowe w samym budynku dworu.
• Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu (Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie)
W przepięknym, kolorowym Zalipiu przeprowadzono kompleksowe prace związane z restauracją i konserwację wszystkich budynków zabytkowej Zagrody Felicji Curyłowej. W jej skład wchodzą: budynek mieszkalny, obora, stodoła, bróg i studnia oraz chata biedniacka. W ramach projektu wzbogacono także ofertę skansenu. Na teren skansenu przeniesiono dom malarki Stefanii Łączyńskiej oraz zakupiono wyposażenie niezbędne do urządzenia obiektu.
• Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Na terenie skansenu trwają aktualnie prace związane z wymianą 18 pokryć dachowych – gontowych i słomiano-gontowych, a także zabezpieczeniem ściany budynków przed szkodnikami i czynnikami atmosferycznymi. W ramach projektu powstało tu ogrodzenie, częściowo nawiązujące do pierwotnego kształtu, łączące elementy drewniane i kamienne, pokryte gontem. W celu zwiększenia bezpieczeństwa eksponatów obiekt objęto monitoringiem. Zakończyły się też prace nad odbudową relokowanej, dwubudynkowej zagrody Pawlaczek z Jabłonki, która wraz z wyposażeniem stała się częścią stałej ekspozycji muzeum.
Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
* Zdjęcie na górze: www.malopolskie.pl