Tekst: Andrzej Sar
Niewielka wieś Blinów, położona jest na Roztoczu Zachodnim, w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, gminie Szastarka. Miejscowość z długą historią i bogatą tradycją, gdyż (jak wynika z informacji zawartych na stronie Urzędu Gminy), pierwsze wzmianki o Blinowie pochodzą z 1390 roku, w którym otrzymał od Władysława Jagiełły prawa magdeburskie. Od pięćdziesięciu lat działa tam jeden z najbardziej utytułowanych zespołów powiatu kraśnickiego. Z mieszkańców Blinowa Pierwszego, którego część od strony lasu miejscowi nazywają „Warszawą” i Blinowa Drugiego – tzw. Kaczyńca Starego, powstał w 1971 roku zespół „Blinowianie” – tak początkowo brzmiała nazwa grupy zebranych osób.
Założycielkami były panie Janina Markut i Maria Kosidło, które znały oczekiwania społeczeństwa i doświadczyły już działalności kulturalnej, ponieważ pracowały w miejscowym Klubie Rolnika. W początkach działalności Zespołowi patronował właśnie Klub Rolnika, po czym opiekę przejął (i do dziś sprawuje) Gminny Ośrodek Kultury w Polichnie. Siłą sprawczą powstania grupy była autentyczna potrzeba kontaktu z „teatrem”. „Na początku oprócz zespołu nie miałyśmy nic: ani strojów, ani skompletowanego repertuaru. Jednak bardzo szybko każda z nas odtworzyła sobie wszystko to, co przekazywały nam nasze matki i babki” – tak początek działalności wspomina jedna z założycielek, Janina Markut. Pierwszym spektaklem przygotowanym przez Zespół była inscenizacja bajki „Kopciuszek”, zaprezentowana przed najważniejszą, ale jednocześnie najtrudniejszą publicznością – mieszkańcami Blinowa. Spektakl ten przedstawiano jeszcze wielokrotnie w sąsiednich miejscowościach, a dobre przyjęcie przez widzów zachęciło do dalszej działalności. Przygotowano kolejne przedstawienia – sztuki teatralne „Halapaczowie”, „Zatraceniec” i „Chata za wsią” oraz widowiska obrzędowe: „Wesele Krakowskie”, „Herody”, „Prządki” czy „Piórnia”.
Wszelkie czynności związane z przygotowaniem scenografii i rekwizytów wykonywano własnym sumptem, z bezinteresownym zaangażowaniem. Podobnie było ze strojami. Członkinie uszyły je we własnym zakresie, wzorując się na przekazach etnograficznych. Początkowy skład Zespołu (poza założycielkami) tworzyli: Hieronim Markut, Kazimiera Kosidło, Stanisław Kosidło, Kazimiera Kędziora, Władysław Kędziora, Janina Woś, Stefan Woś, Władysława Tomiło, Jan Tomiło, Wanda Wiechnik, Janina Kędziora, Józef Krawczyk, Czesława Samol, Janina Serwatka, Henryka Baldas, Janina Kudrelek, Honorata Andrzejczak, Janina Andrzejczak i Bronisław Andrzejczak. Pierwszy występ Zespołu na konkursie ogólnopolskim miał miejsce w 1984 roku, podczas Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, gdzie zaprezentowano widowisko „Kiszenie kapusty”. Zespół niemal co roku prezentował widowiska związane z obrzędowością doroczną, a szczególnie z okresem Bożego Narodzenia. Powstawały nowe spektakle: „Herody”, „Kolędnicy zza okna”, „Dożynki blinoskie”, „Zaloty”, „Obróbka kaszy” i „Bicie oleju”. Scenariusz widowisk zazwyczaj przygotowywał cały Zespół, a reżyserii podejmowała się pani Janina Markut. Rekwizyty do spektakli wyszukiwane były w całej wsi, a gdy czegoś brakowało, zawsze można było liczyć na męża kierowniczki – Hieronima Markuta, także członka zespołu, wiernego i nieodłącznego towarzysza wszelkich zespołowych działań do końca swoich dni, które – poprzedzone chorobą – przyszły w 2021 roku.
Od 1995 roku grupa zaczęła działać także jako zespół śpiewaczy, w którym występowały tylko panie, ponieważ mężczyźni brali udział wyłącznie w prezentacjach widowisk. Unikatowy repertuar i autentyczna, wiernie zachowana gwara, zostały szybko zauważone, gdyż w tym samym roku Zespół zdobył III nagrodę na IV Ogólnopolskim Festiwalu „Dziecko w Folklorze” w Baranowie Sandomierskim. W 1997 roku przyszła I nagroda Wojewódzkiego Przeglądu Teatrów w Opatowie, a kolejny to I miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie Zespołów Artystycznych w Bogorii i I miejsce na Jarmarku Folkloru w Janowie Lubelskim. W tym właśnie roku Zespół po raz pierwszy zagościł na kazimierskiej scenie, gdzie zdobył III nagrodę. Występ był już w oryginalnych, tradycyjnych strojach ludowych, które zostały zakupione za pieniądze z nagród otrzymanych z okazji jubileuszu 25-lecia, m.in. od Ministra Kultury. W bogatym repertuarze „Blinowianek” znajdują się przejęte w przekazie bezpośrednim pieśni miłosne, zalotne, sieroce, religijne, maryjne, pogrzebowe, pieśni i przyśpiewki weselne, dożynkowe, patriotyczne, partyzanckie, kolędy (w tym kolędy życzące), pastorałki, a na potrzeby współczesnego funkcjonowania tworzą także własne bądź aktualizują stare teksty, dopasowując do okoliczności prezentacji. Nagrania pieśni, poza prywatnymi zbiorami, znajdują się w rozgłośniach Polskiego Radia Program I i II, w Radiu Lublin i Radiu Kielce. Posiadają w dorobku także płytę z nagraniami kolęd tradycyjnych.
W 2000 roku, w Blinowie powstał drugi zespół śpiewaczo-obrzędowy – „Zalesianki”. Tworzyło go 11 osób, w tym kilka z istniejącej już grupy. Nowo powstały skład funkcjonował jednak tylko przez 5 lat. Wraz z powstaniem „Zalesianek”, Zespół „Blinowianie” przyjął nazwę Zespołu Śpiewaczo-Obrzędowego „Blinowianki”, którą posługują się do dziś. Zespół kontynuował działalność artystyczną jako grupa śpiewacza ze stałym składem, natomiast na potrzeby przygotowania widowisk, każdorazowo zapraszani byli goście w zależności od obsady wynikającej ze scenariusza. W dorobku pojawiły się kolejne spektakle prezentujące w formie widowisk scenicznych dawne obrzędy, zwyczaje i scenki przedstawiające dawne życie na wsi takie, jak „Gusła i zabobony związane z narodzinami i chrztem dziecka”, „Piecanie pirogów”, „Wesele Blinoskie” i „Wilijo Blinoska”. W historii działalności Zespołu swój ślad obecności zaznaczyli także: Aleksandra Widz, Władysław Widz, Feliksa Wcisło i Helena Głąb. Zespół „Blinowianki” słynie z tego, że bardzo chętnie uczestniczy we wszystkich działaniach, których tematyka dotyczy kultury ludowej zarówno ze śpiewem, z prezentacją widowisk, jak również z regionalnymi potrawami i rękodziełem.
W kontekście zachowania ciągłości tradycji ludowej, która jest kulturą długiego trwania, nieprzerwana działalność Zespołu jest nieoceniona w zasługach dla podtrzymania i zachowania lokalnej tradycji. Poza pełnieniem kulturotwórczej roli w swoim środowisku śpiewaczki dbają o transmisję pokoleniową przekazują także repertuar – sposób wykonawstwa i gwarę – młodemu pokoleniu. W 2007 roku Janina Markut wystąpiła z wnuczką Antoniną w konkursie Duży-Mały Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu. Następnie, przy współudziale Gminnego Centrum Kultury w Polichnie, została założona i działająca do dziś dziecięco-młodzieżowa grupa „Polichnianeczki”, z którą kierowniczka Zespołu wielokrotnie brała udział m.in. w konkursie Mistrz i uczeń podczas kazimierskiego festiwalu, czy w Ogólnopolskim Festiwalu Folklorystycznej Twórczości Dziecięcej „Dziecko w Folklorze” w Baranowie Sandomierskim.
Najważniejsza w kontekście ochrony dziedzictwa niematerialnego jest ciągłość trwania. Zespół pomimo zmieniającego się składu działał nieprzerwanie, kompletował repertuar pieśniowy, zbierając teksty od członkiń i mieszkańców. Przypominał i odtwarzał praktyki społeczno-kulturowo oraz lokalne zwyczaje i obrzędy. Wiernie odwzorowywał tradycję i przekazy ustne w prezentowanych widowiskach: oracje, opowieści wspomnieniowe, miejscowe wierzenia i pieśni jako nierozerwalną część obrzędu, chroniąc tym samym niepowtarzalną, unikalną miejscową gwarę – nośnik dziedzictwa kulturowego. „Blinowianki” zawsze chętnie uczestniczyły w wydarzeniach odbywających się we wsi, organizowanych najczęściej wraz z Gminnym Centrum Kultury, często same je inicjując.
Przez wszystkie lata działalności Zespół systematycznie brał udział w wydarzeniach organizowanych w gminie, w cyklicznych imprezach powiatowych takich, jak Międzypowiatowy Przegląd Tradycyjnych Kolęd i Pastorałek w Modliborzycach, Międzypowiatowy Przegląd Kolęd, Pastorałek i Widowisk Kolędniczych w Polichnie, Powiatowy Przegląd Kolęd, Pastorałek i Zespołów Kolędniczych i Powiatowy Przegląd Twórczości Artystycznej Wsi w Trzydniku Dużym, konkursach wojewódzkich i ogólnopolskich, zdobywając liczne nagrody i wyróżnienia. Obecny skład Zespołu tworzą: Janina Markut, Katarzyna Tomiło (córka Janiny Markut), Maria Tes, Maria Sokół, Stanisława Koza i Krystyna Samol. Ostatnimi osiągnięciami są: I miejsce zdobyte na 52. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu oraz II miejsce na 52. Festiwalu Folkloru Polskiego „Sabałowe Bajania” w Bukowinie Tatrzańskiej w 2018 roku.
Zespół był doceniany nie tylko nagrodami i wyróżnieniami zdobytymi na scenach konkursowych. Posiada wiele nagród i odznaczeń od władz samorządowych. Na jubileusz 45-lecia „Blinowianki” zostały uhonorowane odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Pięknym podsumowaniem, podziękowaniem za ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego i docenieniem pięćdziesięciu lat działalności było przyznanie w 2021 roku Nagrody im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej. Gratulujemy i dziękujemy za ten nieoceniony wkład z zachowanie „blinoskich” tradycji.