W dniach 29-30 września 2022 (czwartek, piątek) Muzeum Regionalne w Stalowej Woli organizuje stacjonarną konferencję pn. „Dolne Nadsanie. Problematyka tożsamości i dziedzictwa kulturowego mikroregionu dolnosańskiego”. Konferencja ma na celu zwrócenie uwagi na specyfikę dziedzictwa kulturowego Dolnego Nadsania (zwanego również mikroregionem lub subregionem dolnosańskim), terenu przejściowego i niejednoznacznego, obszaru obejmującego miejscowości leżące po obu stronach rzeki San, w jej dolnym biegu, na obszarze dawnej Puszczy Sandomierskiej. To określenie pojawiło się po raz pierwszy w opracowaniach historyczno-regionalnych badacza ks. doc. dra hab. Wilhelma Gaja-Piotrowskiego, którego dorobek naukowy jest poświęcony historii i kulturze ludowej tych ziem.
Dolne Nadsanie, zaliczane do obszaru kultury ludowej Lasowiaków, było obszarem krzyżowania się wielu elementów rodzimej kultury z wpływami sąsiedniej Lubelszczyzny oraz Sandomierszczyzny. Poczucie odrębności mieszkańców wsi leżących w dolinie Sanu i na obrzeżach dawnej puszczy od wsi lasowskich (lasowiackich) było odnotowywane podczas badań terenowych oraz w literaturze regionalnej. To budowanie tożsamości lokalnej opierało się również na antagonistycznych relacjach z ludnością zamieszkującą śródleśne wioski, odróżniającą się ubiorem czy gwarą. Współczesne badania prowadzone na tym terenie
pozwalają na nowo przyjrzeć się temu obszarowi i jego dziedzictwu w obliczu współczesnych przemian społeczno-kulturowych, fali migracji i tworzenia się nowych osiedli niezintegrowanych ze społecznością lokalną.
Widzimy potrzebę zebrania współczesnych wyników badań z różnych ośrodków naukowych, które zajmowały się w ostatnich dekadach badaniem kultury ludowej tego obszaru, tym bardziej, że specyfika regionu ulegała nieodwracalnym, gwałtownym przekształceniom wraz z rozwojem przemysłu i skokiem gospodarczym, jakie miały miejsce w XX w. w związku z budową COP-u i funkcjonowaniem Huty Stalowa Wola – mówi Dyrektor Muzeum Aneta Garanty.
W pierwszym dniu konferencji zostaną wygłoszone prelekcje z udziałem zaproszonych naukowców, wykładowców humanistycznych uczelni wyższych, badaczy i muzealników. W drugim dniu zostaną przeprowadzone prelekcje z warsztatami z udziałem zaproszonych mistrzyń rękodzielniczych. Jak zauważa koordynatorka projektu, kustosz Elżbieta Skromak: na konferencji chcemy przybliżyć gościom nie tylko aspekty badawcze, ale także wiedzę warsztatową, która może być szczególnie przydatna osobom kreatywnie zainspirowanym kulturą ludową regionu.
Konferencji towarzyszyć będą także spotkania z mistrzami kulinarnymi, którzy zaprezentują nadsańskie potrawy tradycyjne, min. te, które trafiły na ministerialną listę produktów regionalnych.
Na zakończenie pierwszego dnia konferencji Muzeum zaplanowało również wydarzenie towarzyszące − otwarcie nowej ekspozycji czasowej.
Konferencja została objęta patronatem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego Oddział w Rzeszowie oraz Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego. Patronat medialny objął również portal kulturaludowa.pl.
Przedsięwzięcie zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
PROGRAM KONFERENCJI:
29 września (czwartek)
9.00–10.00 Rejestracja uczestników
10.00–10.10 Aneta Garanty, dyrektor Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli
Powitanie uczestników
Sesja wykładowa
SESJA I
Dolne Nadsanie. Perspektywa badawcza – prowadzenie dr hab. Mariola Tymochowicz
10.10–10.30 dr Jolanta Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Charakterystyka regionu etnograficznego Lasowiaków i jego zróżnicowanie
10.30–10.50 dr Kazimierz Jańczyk, Stalowa Wola, Wyodrębnienie i zakres badań subregionu Dolnego Nadsania w opracowaniach ks. doc. dra hab. Wilhelma Gaja-Piotrowskiego
10.50–11.10 prof. dr hab. Kazimierz Ożóg, Uniwersytet Rzeszowski, Gwary Puszczy Sandomierskiej
11.10–11.30 dr hab. Katarzyna Smyk, prof. UMCS, UMCS w Lublinie, Identyfikacja zagrożeń wobec niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie tradycji Dolnego Nadsania
11.30–11.45 Dyskusja
11.45–12.00 Przerwa kawowa
SESJA II
Dolne Nadsanie w projektach badawczych – prowadzenie dr hab. Katarzyna Smyk
12.00–12.20 dr Dominik Porczyński, Uniwersytet Rzeszowski, Tradycje ludowe mikroregionu nadsańskiego z perspektywy współczesnych mieszkańców
12.20–12.40 dr Joachim Popek, Uniwersytet Rzeszowski, Historyczne spojrzenie na chłopskie służebności gruntowe i powstanie lasów gminnych w dominium Rozwadów
12.40–13.00 Patrycja Laskowska-Chyła, Uniwersytet Jagielloński, Dziedzictwo lasowiackie w kontekście konstruowania tożsamości postprzemysłowej
13.00–13.20 Elżbieta Skromak, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Tutaj stał mój dom. Przywracanie pamięci o nadsańskiej wsi Pławo
13.20–13.35 Dyskusja
13.35–14.35 Lunch
Sesja III
Materialne i niematerialne dziedzictwo Dolnego Nadsania – prowadzenie dr Jolanta Dragan
14.35–14.55 dr hab. Mariola Tymochowicz, Prof. UMCS, UMCS w Lublinie, Muzeum Narodowe w Lublinie, Dziedzictwo kulinarne subregionu Dolnego Nadsania
14.55–15.15 dr Izabela Stąpor, Uniwersytet Warszawski, Lasowiacy w przewodniku multimedialnym a wsie uwzględnione przez badaczy Dolnego Nadsania
15.15–15.35 Wojciech Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Tradycje gospodarskie i rzemieślnicze w Puszczy Sandomierskiej ze szczególnym uwzględnieniem terenu Dolnego Nadsania
15.35–15.55 dr Sylwester Łysiak, Uniwersytet Rzeszowski, Dolne Nadsanie muzycznie
15.55–16.15 Judyta Sos, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie, Dolne Nadsanie w zbiorach i Archiwum Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie
16.15–16.30 Dyskusja i podsumowanie sesji wykładowej
16.30–17.00 Degustacja potraw regionalnych, spotkanie z mistrzami kulinarnymi
Wydarzenie towarzyszące:
17.00 Otwarcie wystawy czasowej Nieznane – Zachowane. Reminiscencje etnograficzne Dolnego Nadsania
30 września (piątek)
Sesja warsztatowa
8.00–9.00 Rejestracja uczestników
9.00–9.15 Elżbieta Skromak, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Wprowadzenie do tematyki stroju ludowego Dolnego Nadsania
9.15–11.15 Anita Ryba, Spółdzielnia Socjalna „Łęgowianka”
Warsztaty z haftu
11.15–11.30 Przerwa kawowa
11.30–13.30 Renata Sendrowicz, „Renidzieło”
Warsztaty z koronki
13.30–14.00 Degustacja potraw regionalnych/spotkanie z mistrzami kulinarnymi
14.00–15.00 Beata Trybuła, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Pokaz warsztatowy inspirowany plastyką obrzędową regionu dolnosańskiego
15.00 Zakończenie konferencji
Miejsce:
29-30 września 2022 (czwartek, piątek)
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
ul. Sandomierska 1
Wstęp wolny. Liczba miejsc ograniczona. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa do dnia 26 września 2022 r. na adres: eskromak@muzeum.stalowawola.pl lub telefonicznie 15 844 85 56 wew. 215 z podaniem imienia i nazwiska, nazwy instytucji oraz dnia uczestnictwa.
Szczegółowy program znajduje się na stronie muzeum: www.muzeum.stalowawola.pl