obydwoje pochodzą z Kurpiów – i z pasją oddają się sztuce…
fot. Agnieszka Jarzębska
Reportaże, spotkania z młodzieżą, scenariusze lekcji oraz szkolenia dotyczące ochrony i promocji kultury tradycyjnej, a także promocji samych twórców – kulturę ludową, jej dziedzictwo i artystów przybliża projekt "Ostatni mistrzowie kultury ludowej". Program, który realizuje Centrum Kultury i Współpracy Międzynarodowej "Światowid" w Elblągu, jest adresowany szczególnie do młodych mieszkańców Warmii i Mazur, Żuław oraz Powiśla.
Obecnie trwają prace nad reportażami o twórcach – "ostatnich mistrzach kultury ludowej" z Warmii i Mazur oraz byłego województwa elbląskiego: Żuław i Powiśla. Zdjęcia do nich powstały w maju i czerwcu. Część materiałów została zarejestrowana w czasie spotkań młodzieży szkolnej z twórcami, które "Światowid" przygotował w ramach projektu. Odbyły się one w Giżycku, Wydminach, Iławie, Nowym Dworze Gdańskim, Olsztynku i Elblągu.
Z uczniami spotkali się nie tylko sami twórcy, ale też etnografowie. Były to: dr Bożena Beba z Olsztyna, Elżbieta Kaczmarek z Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Krystyna Laskowska z Muzeum Archeologiczno – Historycznego w Elblągu, Izabela Szmuc z Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie i Jadwiga Wieczerzak z Muzeum Budownictwa Ludowego – Parku Etnograficznego w Olsztynku.
– Uczniowie podstawówek, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych mieli okazję sporo dowiedzieć się o tradycyjnej kulturze polskiej wsi. Chyba najciekawsze były momenty, w których mogli wziąć do ręki dzieła sztuki, obejrzeć je, dotknąć lub też samemu spróbować coś wykonać, np. pisankę. Wydaje mi się, że dla większości z nich było to ciekawe – i często nowe doświadczenie, bo – jak usłyszeliśmy – wiele dzieci nigdy wcześniej nie zetknęło się z pojęciem "kultura ludowa" ani z tego rodzaju twórczością – mówi Agnieszka Jarzębska, redaktor naczelna portalu kulturalnego www.eswiatowid.pl , autorka projektu.
Podczas zajęć w szkołach uczniowie byli zachęcani do tego, by bliżej zainteresowali się tematem ludowej sztuki, a także korzeniami swoich rodzin (niestety, sporo uczestników "lekcji etnograficznych" ich nie znało) oraz by spróbowali sami tworzyć, obcować ze sztuką.
– Wiem, że wiele osób, także młodych, nosi w sobie negatywny stereotyp wsi – wyjaśnia Agnieszka Jarzębska. – Jeśli dzięki spotkaniu z ciekawym artystą i etnografem, dzięki ciepłym słowom na temat życia i tradycji polskiej wsi, które padły na tych spotkaniach, choć jedno dziecko polubi wieś, zmieni zdanie na jej temat lub – jeśli samo mieszka na wsi – nie będzie się wstydziło mówić, skąd jest, to będzie dla mnie coś ważnego. Mnie samej zapadły w pamięć słowa pani Elżbiety Kaczmarek o tym, że tak naprawdę wszyscy jesteśmy ze wsi, także mieszkańcy miast właśnie tu mają swoje korzenie, choć często sięgające zamierzchłych czasów, bo przecież wieki temu w ogóle nie było jeszcze miast!
Kim są "ostatni mistrzowie"? – Bohaterowie projektu zostali wytypowani wiosną, we współpracy z etnografami.
– Specjaliści przekazali nam sporo nazwisk ciekawych, według nich, twórców. Ponieważ jednak możemy zrealizować tylko kilka filmów, trzeba było podjąć decyzję i wybrać twórców, których nazwiska powtarzały się w ich "typowaniach" – wskazuje Agnieszka Jarzębska.
Drugim kryterium był obszar działania ludowych artystów. Jak się okazuje, w regionie Warmii i Mazur znawcy, na przykład dr Bożena Beba, typują współcześnie obecność kilku tradycji.
– Ogólnie mówiąc, chodzi o to, że rdzennych twórców warmińskich i mazurskich właściwie już nie ma – mówi Agnieszka Jarzębska. – Jak wiadomo, po II wojnie światowej na tym terenie pojawiła się ludność z innych regionów, która przyniosła ze sobą swoje tradycje. Są też np. twórcy, którzy nie będąc rdzennymi Warmiakami czy Mazurami, nawiązują do tradycji warmińskich lub mazurskich. Chcieliśmy też w kolejnych materiałach zaprezentować różne rodzaje twórczości, ceramikę, ale też np. rzeźbę, haft czy pisankarstwo.
Zatem reportaże zrealizowane na Warmii i Mazurach, Żuławach i Powiślu obejmą twórców, którzy wpisują się w owe nurty: tradycję ukraińską, wileńską czy kurpiowską, występującą na pograniczu województwa, a także twórców nawiązujących do tradycji warmińskich.
Będą to: Anna Bałdyga z Mazuchówki, która zajmuje się tkactwem i plastyką obrzędową, ceramik Adama Kuźma z Giżycka, rzeźbiarze: Jan Kowalski i jego zięć Marek Kałuża z Iławy, rzeźbiarz Stanisław Suska ze Sztutowa na Mierzei Wiślanej, Aleksandra Charko z Nowotek pod Elblągiem, która tworzy wyszywankę ukraińską oraz malujący na szkle Waldemar Majcher z Olsztynka, który jest też działaczem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.
– Z każdym spędziliśmy cały dzień, byliśmy w ich domach, pracowniach, spotkaliśmy ich uczniów i przyjaciół – opowiada autorka projektu. – Wiemy, że na terenie, który nas interesuje, mieszkają i pracują jeszcze inni twórcy ludowi lub też nawiązujący do tej tradycji. Myślimy o kolejnym projekcie, który nam to umożliwi.
"Ostatni mistrzowie kultury ludowej" to jednak to nie tylko filmy i spotkania z młodzieżą. To także scenariusze lekcji i mini-galeria sztuki ludowej, która ma być stałą ekspozycją Centrum Kultury i Współpracy Międzynarodowej "Światowid" w Elblągu. W galerii znajdą się prace zakupione od bohaterów programu.
Scenariusze lekcji wraz z materiałami filmowymi, katalogami i ulotkami trafią do 80 szkół z rejonów, w których działają twórcy uczestniczący w projekcie. Będą też dostępne na stronach internetowych: www.swiatowid.elblag.pl oraz www.eswiatowid.pl.
Reportaże zostaną opublikowane przez partnerów medialnych. Być może będzie je można zobaczyć w którejś ze stacji telewizyjnych. Na pewno trafią też do 40 placówek: muzeów etnograficznych i ośrodków kultury z całego kraju.
Otwarciu mini-galerii będą towarzyszyć: pokaz specjalnego materiału filmowego na temat przebiegu projektu i szkolenia z zakresu ochrony i promocji kultury tradycyjnej oraz promocji samych twórców. Będą one adresowane szczególnie do animatorów kultury, pracowników ośrodków kultury, nauczycieli i twórców, którzy kontynuują tradycje sztuki ludowej.
Reportaże nie są jeszcze gotowe, ale na Portalu Kulturalnym Warmii i Mazur www.eswiatowid.pl – w zakładce "Kultura ludowa" można znaleźć telewizyjne felietony, nagrania radiowe i galerie zdjęć.
Projekt objął patronatem honorowym marszałek województwa warmińsko-mazurskiego Jacek Protas, organizatorem jest CKiWM "Światowid", współorganizatorem – Stowarzyszenie "Jantar".
Współorganizatorami – i współpartnerami przedsięwzięcia są: Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku, Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, Muzeum w Kwidzynie – Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku oraz Iławskie Centrum Kultury. Pomocy udzielił też Oddział Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Projekt otrzymał finansowe wsparcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Patroni medialni to: Dziennik Elbląski, Elbląska Gazeta Internetowa www.portEl.pl i Telewizja Elbląska
Szczegółowych informacji udziela Agnieszka Jarzębska, tel. 0 55 611 20 84, 0 793 354 934 email: a.jarzebska@swiatowid.elblag.pl oraz redakcja@eswiatowid.pl
Galeria »
