„Powitać, poświętować, pożegnać” to wspólny projekt Magdaleny Chrapek-Wawrzyniak i Piotra Piasty, poszukujący pozostałości tradycyjnej obrzędowości oraz dokumentujący jej ginące i rozproszone ślady w opowieściach, muzykowaniu i odgrywanych inscenizacjach ludowych ceremonii zaprezentowanych przez mieszkańców trzech podradomskich gmin – Wieniawy, Przytyka i Przysuchy.
Autorzy starając się utrwalić wielowymiarowy charakter swojego spotkania z folklorem mazowieckiej wsi posłużyli się kilkoma rodzajami medium – słowem pisanym, fotografią, nagraniem audio, nagraniem audiowizualnym oraz nagraniem Virtual Reality 360°. W swojej pracy starają się połączyć tradycyjne i nowoczesne metody rejestrowania, analizowania, interpretowania, a ostatecznie przedstawiania śladów dawnej kultury czy fragmentów przeszłości. Doskonale prezentuje to ich wspólne fascynacje nowinkami technologicznymi oraz najnowszymi teoriami badań nad przeszłością i kulturą właśnie.
W zarejestrowanym materiale znalazła się m.in. kołysanka śpiewana przez Teresę Bieńkowską z Kochanowa Wieniawskiego, dokumentacja fragmentu obrzędu oczepin, którego inscenizację przygotował Zespół Folklorystyczny „Wieniawa”, oberek weselny zagrany na harmonii pedałowej przez Wiesławę Gromadzką z Kamienia Dużego i na harmonii guzikowej przez Andrzeja Malika ze Skrzyńska oraz pieśni pogrzebowe śpiewane przez Mariannę Kiljanek z Brudnowa i Kazimierę Kiljanek z Jadwiniowa. O dawnych weselach opowiedzieli natomiast Ewa Białek z Jabłonicy, Teresa Kapturska z Jabłonicy oraz Jan Wochniak z Kłudna.
Magdalena Chrapek-Wawrzyniak rozmawia z paniami z Zespołu Folklorystycznego Wieniawa, fot. materiał nadesłany
Publikacja towarzysząca nagraniom jest kontekstem poszerzającym wiedzę odbiorców zarówno o wiadomości na temat dawnych zwyczajów i tradycji związanych z obrzędami przejścia, jak i wskazującym, gdzie obecnie możemy szukać ich śladów w obyczajowości współczesnej wsi radomskiej. Autorka stara się także zwrócić uwagę na nowe środki zapisu i prezentacji folkloru, które niosą ze sobą szanse na dotarcie do szerszego grona odbiorców. Wskazuje także na najnowsze teorie badań nad przeszłością, które w ciekawy sposób mogą dopełniać efekty badań etnograficznych.
Realizacja projektu była możliwa dzięki środkom przyznanym przez Narodowe Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2018. EtnoPolska” i przy współpracy Stowarzyszenia LGD Razem dla Radomki. W ramach projektu powstała seria nagrań audio, audiowizualnych, w tym filmów Virtual Reality 360° i publikacja. Całość materiału pojawi się również na płycie DVD.
Prezentacja projektu składającego się z serii nagrań filmowych oraz publikacji związanych z dokumentowaniem ginącego, lokalnego folkloru odbędzie się 18 listopada 2018 roku o godz. 14.00 w Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
* * *
Magdalena Chrapek-Wawrzyniak
Urodzona w 1979 r. w Ostródzie, na Mazurach. Od lat związana z Poznaniem, gdzie ukończyła studia magisterskie w dziedzinie historii sztuki oraz archeologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. W trakcie studiów doktoranckich w Instytucie Archeologii UAM rozwijała swoje zainteresowania metodologią archeologii, sposobami badania i prezentowania przeszłości oraz ochroną dziedzictwa kulturowego. Brała udział w licznych badaniach archeologicznych na stanowiskach o zróżnicowanej chronologii i funkcji, w kraju i za granicą. Pracowała również jako redaktor naukowy i techniczny serii wydawniczej „Via Archaeologica Posnaniensis” Instytutu Archeologii UAM. W 2011r. została doradcą ds. archeologii i ochrony dziedzictwa kulturowego w polsko- amerykańskiej komórce PRT w bazie Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Ghazni, w Afganistanie. Na swoim kącie ma także liczne publikacje z dziedziny archeologii w postaci artykułów problemowych oraz analiz i interpretacji materiału archeologicznego. Fascynują ją mikrohistorie, biografie rzeczy oraz miejsc, które są jednym z najciekawszych sposobów dotarcia i zaprezentowania pełnego intymności, autentycznych emocji i przeżyć, wycinka naszej przeszłości.
Piotr Piasta
Urodzony w 1981 r. we wsi Brudnów, gm. Wieniawa, gdzie obecnie mieszka i pracuje. Jest artystą wizualnym, niezależnym twórcą filmów dokumentalnych i fotografem. W swoich realizacjach porusza tematykę historii, czasu i pamięci, które często rozpatruje w kontekście życia wsi. Jego filmy balansują na granicy filmu etnograficznego, dokumentalnego i wideo-artu. Jest współautorem filmu dokumentalnego o wspomnieniach z II wojny światowej “Tak Było”, realizacja wraz z Martą Stysiak, 2009 r. W 2012 r. wyreżyserował film o zanikającej kulturze gm. Wieniawa “Pieśni Wiersze Rytuały”. Od 2014 r. nagrywa serię filmów z osobami starszymi pt. “Przedmiot Ostatni”. W 2015 r. podczas półrocznego pobytu na rezydencji artystycznej w Wielkiej Brytanii, prowadzonej przez Berwick Visual Arts we współpracy z Centrum Ekonomii Wiejskiej, na uniwersytecie w Newcastle, zrealizował serię filmów wideo pt. “The Realm of Forgotten Existence”, która traktuje o roli osób starszych we współczesnym świecie. W 2016 r. powstała praca wideo “Nabożeństwa Majowe do Najświętszej Maryi Dziewicy”. Piotr pokazuje swoje filmy w Polsce, jak również w Anglii, Niemczech, Francji, Szwecji, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Argentynie, czy Meksyku.
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Razem dla Radomki” (LGD) jest funkcjonującą od 2008 roku organizacją pozarządową, która prężnie działa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich sześciu gmin województwa mazowieckiego: Jedlińsk, Przytyk, Wieniawa, Wolanów i Zakrzew. Samodzielnie oraz w partnerstwie z innymi organizacjami i instytucjami publicznymi i prywatnymi, LGD „Razem dla Radomki” realizuje liczne projekty edukacyjne i artystyczne oraz stawia na rozwój i innowacyjność w naszym regionie.
Projekt jest koordynowany przez Arkadiusza Ostrowskiego ze Stowarzyszenia „Razem dla Radomki, przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury z programu „Kultura – Interwencje 2018. EtnoPolska”.
Patronat nad wydarzeniem objęli: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Instytut im. Oskara Kolberga, KulturaLudowa.pl.
* Zdjęcie na górze: Zeszyt pani Marianny Kiljanek z zapisanymi pieśniami, fot. materiał nadesłany