Pieśni rzeki

W nadchodzącym tygodniu w Jaziewie, Goniądzu i Dąbrowie Białostockiej odbędzie się podsumowanie projektu „Pieśni rzeki”.  W programie: pokaz filmu dokumentalnego zrealizowanego w trakcie programu, opowieści o wędrówkach doliną Biebrzy, a także prezentacja pieśni tradycyjnych w wykonaniu miejscowej młodzieży. 

„Pieśni rzeki” to wyjątkowy program – wędrówka. Z kamerą, dyktafonem, a przede wszystkim chęcią do słuchania dawnych opowieści przemierzaliśmy przez cztery minione miesiące dolinę Biebrzy.

Odwiedziliśmy szereg miejscowości, szukając w każdej z nich śpiewaków, którzy potrafiliby nam przekazać jak dawniej nad rzeką śpiewano, o czym opowiadano, jakie podania urosły na jej brzegach, jakie zwyczaje i tradycje wiążą się z tym nurtem.

Każdy miał inne zadanie. Krzysztof Kiziewicz, Tomek Adamski i Tomek Kluczyk stworzyli z tych opowieści film dokumentalny i niepowtarzalną serię zdjęć (do zobaczenia w trakcie pokazów oraz na profilu: https://www.facebook.com/piesnirzeki).

Marcin Lićwinko zbierał pieśni, by opowiadać o nich na warsztatach w tych samych miejscowościach, wprowadzając współczesną młodzież w świat prawie im nieznany, choć tak bliski: ich dziadków i pradziadków, tradycji miejsca, w którym żyją. Julita Charytoniuk zbierała opowieści, które jako reportaże staną się kanwą wydawnictwa, jakie przygotowujemy na zakończenie „Pieśni rzeki”.

Ostatnim etapem projektu były warsztaty z młodzieżą. Dotychczasowa wędrówka koncentrowała się na trzech obszarach, skupionych wokół Dąbrowy Białostockiej, Jaziewa i Goniądza. Młodzi ludzie z każdej z tych miejscowości zostali następnie zaproszeni na warsztaty nauki tradycyjnego śpiewu i tradycyjnych pieśni ze swojej okolicy.

Były to bardzo różne grupy wiekowe: uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Jaziewie, licealiści z Zespołu Szkół im. Gen. Nikodema Sulika w Dąbrowie Biał. oraz gimnazjaliści z Goniądza. Wspierały nas lokalne instytucje, szkoły oraz Gminny Ośrodek Kultury w Goniądzu. W związku ze zbliżającymi się świętami Bożego Narodzenia tematem warsztatów były głównie tradycje związane z bożonarodzeniowym kolędowaniem, czyli nauka kolęd ludowych i pastorałek oraz powinszowań w oparciu o materiały zebrane w okolicznych wsiach. Na warsztaty zapraszaliśmy też lokalnych śpiewaków. W trakcie zajęć dodatkowo zapoznawaliśmy młodych ludzi ze śpiewem tradycyjnym oraz lokalnymi tradycjami muzycznymi.

POKAZY FINAŁOWE:

16 grudnia, godz. 12.30 – Szkoła Podstawowa w Jaziewie
18 grudnia, godz. 10.45 – Kino „Lotos” w Dąbrowie Białostockiej
19 grudnia, godz. 12.30 – GOK w Goniądzu

Projekt realizowany jest przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego. Partnerem przedsięwzięcia jest Stowarzyszenie Pracownia Architektury Żywej oraz Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury.
Kontakt: stowarzyszenie.engram@gmail.com

Pieśni rzeki – opis przedsięwzięcia

Projekt składa się z czterech elementów. Dwa pierwsze wiążą się z twórczą eksploracją coraz bardziej zagrożonych zniknięciem zasobów kultury wiejskiej: badania terenowe na Podlasiu w celu zarejestrowania pieśni, opowieści, wierzeń i tradycji oraz warsztaty śpiewu z udziałem młodzieży i dorosłych z danego terenu. Dwa kolejne – cykl reportaży oraz film – mają cel popularyzatorski i służą promowaniu kultury ludowej jako wciąż ogromnego źródła inspiracji działań artystycznych.

Głównym celem jest wypracowanie skutecznej metody wpisania ginących zjawisk kultury ludowej w przestrzeń kultury współczesnej. W efekcie możliwe będzie zarówno przekazanie jej elementów młodszym pokoleniom (w sposób żywy, w formie oryginalnej) oraz ich twórcze wykorzystanie przez współczesnych artystów. Chcemy pokazać, że odwołanie do tradycji może iść w parze z poznawaniem współczesnych trendów i kodów kulturowych, a ta dwubiegunowość stanowić może źródło ciekawych kreacji artystycznych.

Jak wskazuje nazwa projektu, wybieramy miejscowości od wieków ulokowane na brzegach i w rozlewiskach cieków wodnych Suwalszczyzny i Podlasia. Rzeka jest tu nie tylko elementem przyrody, ale zjawiskiem kulturotwórczym i społecznym (dwa brzegi, swój-obcy), co znajduje odbicie w tradycyjnej kulturze słowa i pieśni po dzień dzisiejszy.

W każdym miejscu spotkamy się z przedstawicielami lokalnej społeczności: śpiewakami, których poprosimy o pieśni oraz z młodzieżą i osobami dorosłymi, które zaprosimy do udziału w badaniach oraz warsztatach. Wspólnota miejsca posłuży odtworzeniu innej wspólnoty – tradycji i dziedzictwa, które wyraża się poprzez kontynuację. Tak jak dawniej pieśni przechodziły z pokolenia na pokolenie poprzez wspólne śpiewanie i związek z porządkiem dnia, pory roku/życia, tak i teraz będą kluczem do zrozumienia i poznania odchodzącej już tradycji podlaskiej wsi. Przez wspólne śpiewanie, rozmowy i spotkania ze starymi śpiewakami, chcemy pokazać, jak ogromną wiedzę o przeszłości za ich pośrednictwem możemy czerpać. Pieśń będzie też pretekstem do rozmowy o języku, którego dawne brzmienie wciąż słychać w tym, jak mówimy; o okolicy, bo pieśń i opowieść utrwalają dawne wierzenia związane z miejscem, stare nazwy (często obecne tylko w języku codziennym, domowym), o życiu, które wiedli ich dziadkowie, a które stanowi podwaliny ich tożsamości.

Młodzież uczestniczyć będzie we wszystkich etapach: spotkaniach z twórcami ludowymi, badaniach, warsztatach dawnych technik śpiewu, pokazach. Towarzyszyć im będzie ekipa filmowców oraz etnografowie. Film dokumentalny oraz cykl relacji, które powstaną w rezultacie, pokażą niezwykłość, witalność i atrakcyjność wiejskiej kultury tradycyjnej dla współczesnego twórcy i odbiorcy.

Pieśni rzeki – twórcy

Organizatorem projektu jest Stowarzyszenie ENGRAM. Słynąca z nowatorskich street-artowych przedsięwzięć kulturalnych organizacja, ma na swoim koncie także ważne doświadczenia w upowszechnianiu dziedzictwa kulturowego. To m.in. projekt „Kulturowe Mosty” – realizowany w ramach programu Akademia Orange, współpraca przy rejestracji dawnych pieśni i tradycji.

Za poszczególne fazy przedsięwzięcia odpowiedzialni będą w szczególności:

MARCIN LIĆWINKO – badania terenowe, warsztaty śpiewu, www.licwinko.com

Absolwent wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie, stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezydenta Miasta Białegostoku, laureat Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, prezes stowarzyszenia Pracownia Architektury Żywej, Latający Animator Kultury przy Towarzystwie Inicjatyw Twórczych „ę”. Realizuje różnorodne działania artystyczne połączone z elementami kultury ludowej, a lista zrealizowanych przez niego projektów obejmuje już kilkadziesiąt pozycji. Prowadzi różnorodne działania służące zachowaniu i popularyzacja tradycji śpiewu wśród mieszkańców regionu.

KRZYSZTOF KIZIEWICZ – film dokumentalny, reżyser, www.kiziewicz.com

Filmowiec, animator, grafik, performer, art.-terapeuta, tancerz. Członek kadry artterepeutycznej MONARU BABIGOSZCZ. Współzałożyciel i wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Kultury Ulicznej ENGRAM oraz członek Stowarzyszenia Teatralnego – Kolegtyw Artystyczny. Współtwórca i aktor-tancerz pionierskich street-artowych spektakli teatralnych, takich jak MOROSOPHUS, FIZJOTOPIA, METROPOLISH. Twórca animacji i multimediów do szeregu spektakli teatralnych.

TOMASZ ADAMSKI – film dokumentalny, operator

Reżyser, scenarzysta, wykładowca. Brał udział w konferencjach poświęconych kinu i filmowi, autor licznych referatów i prelekcji na temat filmu, autor filmów, m.in. „Goście czyli na wschodnich bezdrożach”, „Tandemem przez pogranicze”, „Herr Barbarisch”, „Mark Tattenbaum”, „Kulturowe mosty”, laureat Nagrody Rektora UwB za działalność dydaktyczną (2005, 2006) i organizacyjną (2007), zdobywca czołowych miejsc w Konkursie Filmowe Podlasie Atakuje, Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu „Sami swoi”; współzałożyciel filmowej grupy artystycznej „Podlasie Makes Me Happy”. Stypendysta Prezydenta Miasta Białegostoku oraz Marszałka Województwa Podlaskiego.

TOMASZ KLUCZYK – fotograf
fotograf, filmowiec amator, twórca filmów niezależnych, zdobywca kilku nagród na konkursach fotograficznych i filmowych, szczególnie specjalizuje się w klasycznych technikach fotograficznych.

JULITA CHARYTONIUK – badania terenowe, cykl reportaży

Pedagog kulturoznawca, instruktorka rękodzieła artystycznego, absolwentka Podyplomowych Studiów Etnomuzykologicznych (Uniwersytet Warszawski), wykonawczyni pieśni tradycyjnych, liderka grupy Południce, uczestniczka projektów muzycznych oraz ekspedycji badawczych na terenie Podlasia i Polesia. Organizuje warsztaty śpiewu, prowadzi zajęcia praktyczne dotyczące pieśni tradycyjnych. Śpiewa w spektaklu „Olmany Interludium” opartym na poleskich pieśniach tradycyjnych. W 2010 Stypendystka Marszałka Województwa Podlaskiego (projekt archiwizowania pieśni z obszarów nadnarwiańskich oraz pracy nad zebranym materiałem ze stałą grupa warsztatową). Płyta „Pieśni z Kożyna” przygotowana przez J.Ch. zdobyła II nagrodę w konkursie Fonogram Źródeł 2011.

Ponadto: Paweł NEUM Naumowicz, Adrian Jakuć-Łukaszewicz, Monika Marciniak, Piotr Fiedorowicz, Anna Danilewicz