Jajka oklejane różnymi materiałami, malowane woskiem, wyskrobywane, a także wydrapywane w ażurowe wzory wydmuszki – będzie można od soboty oglądać na wystawie online Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Od ponad trzech dekad placówka organizuje konkurs “Górnośląskie Kroszonki”, w którym wśród głównych kryteriów oceny jest zachowanie tradycyjnych technik i wzorów zdobienia. Konkurs swoimi korzeniami sięga 1989 roku. Obecnie to już 31. edycja. W każdej z niej, blisko 40 kroszonkarzy zgłasza zdobione jajka wielkanocne, które często są prawdziwymi arcydziełami.
Tegoroczne zgłoszenia Muzeum Górnośląskie przyjmowało od 28 lutego do 2 marca. Jak zapowiadają organizatorzy, w tym roku wystawa pokonkursowa – w związku z zamknięciem placówek kulturalnych wobec epidemii koronawirusa – zostanie zorganizowana online i potrwa od soboty do 26 kwietnia.
Po raz pierwszy w ramach konkursu przyznana zostanie Nagroda Publiczności. Głosy można oddawać pod adresem http://bit.ly/3cLLJSa
Zwyczaj malowania jaj narodził się na terenie sumeryjskiej Mezopotamii i rozpowszechnił się w starożytności na całym obszarze śródziemnomorskim. Najstarsze pisanki liczą ponad 5000 lat i pochodzą z terenów Mezopotamii, nieco późniejsze zaś z Egiptu, Persji, Rzymu. do Europy zwyczaj zdobienia jaj przynieśli prawdopodobnie Persowie. Jeśli natomiast chodzi o ziemie polskie – najstarsze pisanki pochodzą z końca X wieku, z wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia.
Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez chrześcijaństwo, odgrywa ono ważną rolę jako symbol zmartwychwstania. Jajko uważane za symbol początku i źródła życia króluje na wielkanocnym stole. W Wielką Sobotę jest święcone wraz z innymi potrawami. Tradycja święcenia jaj pochodzi z okresu średniowiecza. Na Górnym Śląsku jeszcze na początku XX wieku nie we wszystkich domach było praktykowane święcenie potraw. Również nie wszystkie rodziny dzieliły się jajkiem podczas składania sobie życzeń przed śniadaniem wielkanocnym, w wielu domach spożywano jajecznicę lub jajko smażone na boczku ze szczypiorkiem.
Zdobione jajko wielkanocne nazywamy dzisiaj zwyczajowo pisanką. Wyraz ten wywodzi się od jednej z kilku tradycyjnych technik zdobienia jajka – techniki batikowej. W technice tej rozgrzany wosk nanoszono na powierzchnię jajka specjalnym pisakiem, a czynność nazywano pisaniem. Stąd nazwa pisanka. Z biegiem lat zaczęto tak nazywać każde zdobione jajko wielkanocne, niezależnie od techniki. Należy jednak pamiętać, że funkcjonują nazwy szczegółowe, związane z konkretną techniką, czyli drapanki, oklejanki, naklejanki oraz kraszanki pochodzące od źródłosłowy: krasić, czyli zdobić. Na Górnym Śląsku źródłosłów został przekształcony przez dialekt regionalny i stąd kroszonki.
otwarcie wystawy: 21 marca 2020 (sobota), godz. 16.00
czas trwania: 21 marca 2020 – 26 kwietnia 2020
miejsce: dostępna online
kurator: Anna Grabińska-Szczęśniak
Patronat medialny: KulturaLudowa.pl