Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie zaprezentowało swoje najnowsze wydawnictwo – katalog kolekcji dzieł Nikifora – jednego z najbardziej znanych w świecie malarzy naiwnych pochodzenia łemkowskiego. Kolekcja przedstawiona w katalogu, zgromadzona w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, jest jedną z najbogatszych w Polsce.
Katalog przedstawia 137 dzieł. Samych ilustracji w tym wydawnictwie jest jednak więcej. Wynika to przede wszystkim z typowego dla Nikifora używania obu stron podłoża malarskiego. Celem podkreślenia detali niektórych obrazów przedstawione zostały powiększenia tych elementów. Mowa tu przede wszystkim o sygnaturach, pieczęciach i dopiskach autora. Nikifor swoje dzieła tworzył często na przypadkowych kartkach – okładkach, wyrwanych stronach lub drukach. Ten fakt również znajduje odbicie w materiale ilustracyjnym. Prace z omawianej kolekcji są więc przedstawione w sposób kompletny, umożliwiając zainteresowanym czytelnikom ich gruntowną analizę.
Wydawnictwo ma formę blisko trzystustronicowego albumu. Poza częścią ilustracyjną znajdują się w nim wartościowe opracowania dotyczące postaci i fenomenu Nikifora oraz historii powstawania kolekcji jego prac przechowywanej w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Wszystkie teksty zostały przedstawione w trzech językach – po polsku, ukraińsku oraz angielsku.
Katalog „Malarz nad malarzami. Nikifor w kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie”, fot. Przemysław Walczak
„Zbiór ten prezentuje wszystkie tematy bliskie artyście: pejzaż Beskidu Niskiego, piękną zabudowę rodzinnej Krynicy, w tym charakterystyczne dla niej drewniane wille, wnętrza odwiedzanych sklepików, zakładów i świątyń, architekturę realnych (np. Kraków czy Warszawa) i fantastycznych miast, stacje kolejowe i torowiska, wreszcie wizerunki świętych, kuracjuszy i ludzi ważnych dla malarza. Jest to kolekcja tym cenniejsza, że obejmuje wiele obrazów wykonanych jeszcze przed II wojną światową, gdy Nikifor był znany jedynie w wąskim kręgu miłośników sztuki” – Alicja Mironiuk Nikolska
Katalog „Malarz nad malarzami. Nikifor w kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie”, fot. Przemysław Walczak
O Nikiforze
Nikifor – Epifaniusz Drowniak urodził się w 1895 roku w Krynicy. Matka, Łemkini, była służącą w pensjonatach w Krynicy. Ojciec nieznany. Z powodu wady wymowy odbierany przez ludzi jako niepełnosprawny. Wcześnie zaczął malować, traktując obrazki jako formę kontaktu ze światem oraz sposób zarobkowania. Nikifor był tytanem pracy, namalował ponad 30 000 obrazów. Jeszcze przed II wojną światową zorganizowano mu wystawę w Paryżu, a jego twórczość cenili wybitni polscy artyści: Zygmunt Waliszewski, Tytus Czyżewski, Jan Cybis, Alfons Karny czy Edward Dwurnik. Fascynował także znakomitych literatów: Jana Józefa Szczepańskiego i Zbigniewa Herberta.
O Nikiforze napisano tysiące artykułów, wydano kilka książek, nakręcono film fabularny i kilka dokumentalnych. Jego prace znajdują się w zbiorach najważniejszych europejskich muzeów, w tym etnograficznych oraz kolekcji sztuki art brut.
Nikifor debiutował jako malarz ukraiński, a we Lwowie są nie tylko jego prace, ale także pomnik. Stowarzyszenie Łemków odzyskało dla Nikifora tożsamość, upominając się o jego prawdziwe imię i nazwisko. W Polsce Nikifor jest uważany za najwybitniejszego rodzimego malarza naiwnego. Jednak pomimo tego, że wielu i wiele ma swojego własnego, a czasem nawet prywatnego Nikifora, to jego postać łączy – to także wspólny, nasz Nikifor – Robert Zydel
Fenomen sztuki Nikifora objawia się w niezwykłej wrażliwości na kolor, umiejętności wydobycia najsubtelniejszych odcieni, intuicji pozwalającej na osiąganie efektu świetlistości i blasku. Całe życie malował bliskie mu i znane tematy: rodzinną Krynicę z jej budynkami zdrojowymi, stylowymi willami oraz wnętrzami świątyń różnych wyznań dających schronienie i poczucie bliskości Boga, otaczające go krajobrazy, stacje kolejowe, które mijał podczas licznych podróży w pociągach chroniących go przed chłodem, budynki i budowle odwiedzanych miast. Wszystko dekorował siłą swojej fantazji tworząc nierealistyczne budowle, pomniki czy niosące uspokojenie pejzaże stanowiące jakby syntezę tematu. Sztuka Nikifora zbliża nas do wielkiej tajemnicy człowieka dając świadectwo niezwykłego a wręcz niewytłumaczalnego talentu.
Katalog „Malarz nad malarzami. Nikifor w kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie”, fot. Przemysław Walczak
Wydanie katalogu było możliwe dzięki wsparciu finansowemu partnerów: Samorząd Województwa Mazowieckiego, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Fundacja Promocji Twórczości Wojciecha Fangora, Gmina Piaseczno, Koleje Mazowieckie – KM
Produkcja: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Koncepcja i redakcja merytoryczna: Alicja Mironiuk Nikolska, Józef Zalewski, Robert Zydel
Opracowanie graficzne: Elipsy
* Zdjęcie główne: fot. Przemysław Walczak