Tekst: Paweł Onochin
28 maja 2008 w salach wystawowych Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie nastąpiło uroczyste otwarcie wystawy prezentującej dorobek artystyczny i kolekcjonerski Tadeusza Kacalaka. Na wystawie, która była częścią obchodów jubileuszu 40-lecia STL, pokazano eksponaty z bogatej kolekcji polskiej rzeźby ludowej, gromadzonej wiele lat przez twórcę, a także prace jego autorstwa.
Rok 1973 przyniósł dwa doniosłe wydarzenia w życiu Tadeusza Kacalaka, które zadecydowały o przyszłości i otworzyły nowy rozdział. Pierwszym był ślub, drugim – aktywność w dziedzinie rzeźbiarstwa. Zakład zaczął zapełniać się ptakami i drewnianymi figurkami, budząc duże zainteresowani klientów i personelu. Zajęcie to traktował Kacalak jako hobby do czasu, gdy gość zakładu i zarazem redaktorka miejscowej gazety zachęciła go do zaprezentowania prac. W 1975 r. Muzeum w Łęczycy zorganizowało konkurs „Pamiątka z Łęczycy”, na którym Tadeusz Kacalak został wyróżniony i to był jego debiut w roli artysty rzeźbiarza.
W 1985 r. ostatecznie zrezygnował z pracy zawodowej i rzeźbienie stało się jego głównym zajęciem. W tym samym roku przysposobił wynajmowane pomieszczenie na pracownię. W 1986 r. wybrano go na prezesa Zarządu Oddziału Mazowieckiego Stowarzyszenia Twórców Ludowych, do którego został przyjęty w 1983 r. W 1987 r. został laureatem prestiżowej nagrody Artystycznej Młodych im. S. Wyspiańskiego w dziedzinie sztuki ludowej. Lata kolejne zaowocowały udziałem w licznych wystawach i konkursach, a prace artysty zostają zakupione do wielu muzeów polskich i kolekcji zagranicznych m.in.: w Niemczech, Belgii, Holandii, Francji, USA i Kanadzie. Związane z tym wyjazdy zagraniczne służyły prezentowaniu dorobku artystycznego i tajników warsztatu twórczego. Corocznie od 2003 r. jest uczestnikiem Ogólnoświatowych Targów Sztuki Ludowej w Santa Fe w Stanie Nowy Meksyk, pełniąc zaszczytną rolę ambasadora polskiej sztuki ludowej.
Za swoje wybitne zasługi dla kultywowania i popularyzowania tradycyjnej sztuki został uhonorowany: Złotą Odznaką miasta Kutna (1998), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1998), Dyplomem Stowarzyszenia Twórców Ludowych za całokształt twórczości (1998), Dyplomem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za upowszechniania kultury ludowej (2000), Nagrodą im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” (2004), Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2007).
W swoich pracach Tadeusz Kacalak nawiązuje do wzorów i motywów charakterystycznych dla dawnej rzeźby ludowej. Szczególnie bliska artyście jest tematyka sakralna, do której natchnienie czerpie ze zgłębiania Starego i Nowego Testamentu. Często wykonuje wizerunki Madonny żywiąc do niej szczególny kult. Stworzył własny kanon Madonny Głogowieckiej, Matki Boskiej Skępskiej oraz cały szereg własnych wyobrażeń Madonny Mazowieckiej.
Specjalnością i znakiem rozpoznawczym artysty są szopki betlejemskie, które stanowią formę przestrzenną z wyodrębnionym budynkiem stajenki i postaciami Św. Rodziny, mieszkańcami wsi przybywającymi z darami, chórami anielskimi oraz zwierzętami. Do tradycyjnych przedstawień najchętniej stosowanych przez twórcę zaliczyć należy Chrystusa Frasobliwego, Świętą Rodzinę, św. Franciszka. Ważnym nurtem w twórczości rzeźbiarza jest tematyka wiejska ilustrująca zarówno trud pracy na roli jak i formy obrzędowości.
Twórczość Tadeusza Kacalaka miała ogromny wpływ na kształtowanie specyficznego stylu kutnowskiego rzeźbiarstwa, charakteryzującego się spiętrzeniem w horyzontalnym układzie kilku rzędów figur zawartych w jednej bryle.
W 1989 r. po wielu staraniach otworzył Galerię wystawienniczą polskiej rzeźby ludowej, którą uważa za swoje największe życiowe osiągnięcie. W wyremontowanej i wykupionej posesji, w której mieściła się pracownia, zgromadził imponującą kolekcję rzeźbiarstwa ludowego ze wszystkich regionów kraju. Początkiem kolekcji były rzeźby, które Tadeusz Kacalak nabył od cenionego artysty Stanisława Kopki z Dzierzbiętowa. Stopniowo powiększał swoje zbiory nabywając eksponaty najczęściej na kiermaszach oraz poprzez wymianę z innymi kolekcjonerami.
W swojej kolekcji posiada rzeźby sygnowane przez najwybitniejszych artystów: Jana Krajewskiego, Bronisława Bednarza, Antoniego Barana, Bolesława Grabskiego, Wacława Skirzyńskiego, Wiktora Rysio, Józefa Sobotę, Henryka Abramczyka i wielu innych. Ważnym elementem kolekcji są prace kutnowskich twórców: Eugenii Skibińskiej, Andrzeja Wojtczaka i Antoniego Kamińskiego, z którym łączy go przyjaźń i fascynacja sztuką.