Czym była ludowość i sztuka ludowa w pierwszych latach powojennych w Polsce oraz pierwszych dekadach PRL-u? Jak posługiwała się nią „ludowa” władza? W jaki sposób zmieniał się jej status wraz z wprowadzeniem jej do muzeów i galerii? Jakie miejsce w świecie sztuki zajmował twórca ludowy — „inny”?
Polska — kraj folkloru? odpowiada na te i inne pytania, prezentując całą złożoność i niejednoznaczność tego kulturowego fenomenu. Ważny dla niej punkt odniesienia stanowi historia wystaw, które odbywały się w CBWA (obecnej Zachęcie — Narodowej Galerii Sztuki) w latach 50. i 60., a wśród nich głośny pokaz Inni przygotowany przez Aleksandra Jackowskiego.
Pierwsza cepeliada pod Pałacem Kultury i Nauki, Warszawa, 1972
Ekspozycja pokazuje wieś widzianą oczami etnografów, historyków sztuki, kolekcjonerów i artystów — sztukę ludową i ludowość jako reprezentację wsi w mieście. To w mieście bowiem decydowano, co jest ludowe, a co nie. Wystawa podejmuje temat instytucjonalizacji i centralizacji twórczości ludowej oraz jej propagandowego wykorzystania na niespotykaną przedtem skalę. Koncentruje się na niezwykłym zjawisku mezaliansu młodopolskiej chłopomanii z socrealizmem, a także samofolkloryzacji, czyli kreowania eksportowego wizerunku Polski jako „kraju folkloru”.
Ludowość i sztuka ludowa usytuowane zostają jednak także w znacznie szerszym kontekście — jako jedna z fundamentalnych kategorii, do której odwoływali się artyści nowocześni. Zainteresowanie sztuką ludową wiązało się bowiem z kluczowym dla modernizmu zwrotem do prymitywu jako źródła autentyczności, dziecięcej spontaniczności i fantazji.
* * *
Kraj folkloru? Obrazy wsi w polskim kinie
Wystawie „Polska – kraj folkloru?” towarzyszyć będzie przegląd filmów przygotowany przez Filmotekę Narodową. Cykl filmowy ma ukazać, jak temat wiejski ewoluował w polskim kinie na przestrzeni ponad pięćdziesięciu powojennych lat. Przegląd filmowy odbędzie się w warszawskim kinie Iluzjon od 16 do 25 października. Czytaj więcej
Kurs malowania w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego dla twórczyń ludowych z Zalipia (w środku projektant IWP Roman Orłow), 1952
* * *
Wernisaż wystawy odbędzie się w piątek, 14 października o godz. 19. Ekspozycję można oglądać do 15 stycznia 2017 r.
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
kuratorka: Joanna Kordjak
współpraca: Katarzyna Kołodziej oraz Michał Kubiak, Marcin Lewicki, Jacek Świdziński
konsultacja merytoryczna: Ewa Klekot
projekt ekspozycji: Matosek/Niezgoda
projekt muzyczny w ramach wystawy: Antoni Beksiak
partnerzy wystawy: Filmoteka Narodowa, Muzeum Narodowe w Warszawie
udział specjalny: Fundacja Tchorek-Bentall
* Zdjęcie na górze: Okładka „Polski” z okazji Światowego Festiwalu Młodzieży w Warszawie, 1955, nr 1 (2).