Prezentujemy Państwu najnowsze wydawnictwo Stowarzyszenia Twórców Ludowych poświęcone polskim pisankom ludowym. Pięknie wydana, kolorowa publikacja autorstwa Katarzyny Kraczoń oprócz opisu i szczegółowego instruktażu zdobienia jaj wielkanocnych, zawiera także informacje o symbolice jajka, historii powstania pisanek i ich roli w obrzędowości wiosennej.
Ze wstępu
Pisanka to wiosenna miniaturowa malowanka, ukształtowana emocjami uczuć, nastrojów wierzeniowych, religijnych, miłosnych! To najszczersza spowiedź wielkanocna tęsknot artyzmu wiejskiej malarki. Na maleńkiej przestrzeni cały świat!
Taką refleksję przed laty zamieścił w monografii o lubelskich pisankach Stanisław Dąbrowski. I choć słowa te mogą brzmieć nieco sentymentalnie, to trzeba przyznać, że są wciąż aktualne, bo wielkanocne zdobienie jaj – w moim przekonaniu – jest współcześnie jedną z najbardziej żywotnych dziedzin sztuki ludowej. Wynika to w dużej mierze z powszechności tego zwyczaju, jego rodzinnego charakteru i przywiązania do wielkanocnych tradycji.
Te małe dzieła sztuki ludowej stały się tematem pierwszego tomu Elementarza Sztuki Ludowej. Opracowanie niniejsze otwiera serię wydawniczą, która w sposób tematyczny będzie opisywać dziedziny współczesnej sztuki ludowej. Pomysł redagowania serii zrodził się podczas warsztatów organizowanych w Galerii Sztuki Ludowej w ramach projektu Akademia Sztuki Ludowej. Inspirujące zajęcia z twórcami okazały się zbyt krótkie i niewystarczające, by zgłębić wiedzę na temat bogatych, często zapomnianych już zwyczajów świątecznych, oraz by poznać wszystkie tajniki powstawania pisanek, wycinanek czy ozdób choinkowych. Elementarz jest więc swoistym kompendium wiedzy, a także formą udokumentowania i ocalenia od zapomnienia tego, co podczas naszych warsztatów przekazują artyści ludowi.
fot. K. Butryn
Zasadniczą część książki stanowią opisy czterech podstawowych technik zdobniczych: batikowej, rytowniczej, oklejania i malowania. W publikacji, oprócz szczegółowego instruktażu, znalazły się także informacje o symbolice jajka, historii powstania pisanek i ich roli w obrzędowości wiosennej. Swoistym dopełnieniem tych treści są legendy, ciekawostki oraz bogaty materiał fotograficzny i rysunkowy.
fot. K. Butryn
fot. K. Butryn
fot. K. Butryn
Współtwórcami elementarza są artyści ludowi – członkowie Stowarzyszenia Twórców Ludowych – dla których pisankarstwo jest nierzadko kontynuacją rodzinnych tradycji i wielką, życiową pasją. Za to, że tak chętnie dzielili się swoją wiedzą, za wszystkie materiały i pisanki, które otrzymałam, a które stały się ważnym elementem tej publikacji, chcę gorąco podziękować Krystynie Cieśluk, Gertrudzie Kleman, Tomaszowi Krajewskiemu, Henryce Lus, Jadwidze Niedźwiedzkiej, Mariannie Rzepce, Elżbiecie Pokorze-Domańskiej, Romanowi Prószyńskiemu, Wandzie Raci, Stefanii Topoli, Halinie Witkowskiej, Wiesławie Wojdzie, Bogumile Wójcik i Krystynie Zagrabskiej. Za cenne uwagi merytoryczne i pomoc w redagowaniu książki dziękuję Marioli Tymochowicz i Wojciechowi Kowalczukowi.
Książkę tę polecam nie tylko miłośnikom sztuki ludowej, ale także tym, którzy zechcą poznać i na nowo odkryć piękno polskich pisanek…
Autorka
* * *
Publikacja zawiera bardzo cenny i całościowy opis wykonywania pisanek, a także tradycji związanych z tym wyjątkowym rekwizytem świąt wielkanocnych. Autorka bardzo kompetentnie i rzeczowo przedstawiła historię pisanek, począwszy od genezy tego zjawiska do czasów współczesnych, a następnie zaprezentowała tradycyjne sposoby ich wykonywania, zdobienia oraz symbolikę stosowanych motywów, uwzględniając przy tym różnice regionalne, a także zaistniałe zmiany w sposobach realizacji i ornamentyki, jakie wprowadzane zostały przez twórców w ostatnim półwieczu. Książka ma znaczący potencjał poznawczy i edukacyjny, stanie się cennym materiałem dla osób zajmujących się sztuką ludową, a także dla tych które będą chciały samodzielnie wykonać pisankę jedną z opisanych technik.
dr Mariola Tymochowicz
* * *
Katarzyna Kraczoń – absolwentka filologii polskiej i kulturoznawstwa ze specjalnością: etnologia i folklorystyka na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 2008 roku pracuje w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych. Jest koordynatorem i pomysłodawcą projektu edukacyjnego „Akademia Sztuki Ludowej”. Opracowała kilkanaście scenariuszy wystaw czasowych, które prezentowano w Galerii Sztuki Ludowej STL. Autorka wielu opracowań naukowych i popularnonaukowych z zakresu sztuki ludowej oraz polskiej obrzędowości dorocznej i rodzinnej. W swojej pracy skupia się na wyszukiwaniu w sztuce ludowej tego, co ukryte i zapomniane, zwracając uwagę na jej podmiotowy charakter oraz pokazując jak ważna w procesie twórczym jest postać artysty ludowego, historia jego życia, światopogląd, wrażliwość i autentyczność.
Redakcja serii: Katarzyna Kraczoń
Redakcja tomu: Katarzyna Kraczoń
Konsultacja merytoryczna: Mariola Tymochowicz, Wojciech Kowalczuk
Projekt graficzny: Studio Format
Projekt okładki: Andrzej Prokurat
Rysunki: Kazimierz Kraczoń
Wydawca: Episteme na zlecenie Stowarzyszenia Twórców Ludowych
Język: polski
Liczba stron: 72
Format: 215 x 270 mm
Oprawa: twarda
ISBN 978-83- 65172-87- 7
Rok wydania: 2017
Druk: Akapit
Publikacja powstała dzięki wsparciu Miasta Lublin w ramach obchodów 700-lecia miasta w 2017 oraz ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Zainteresowanych publikacją prosimy o kontakt z Galerią Sztuki Ludowej STL przy ul. Grodzkiej 14 w Lublinie. Szczegóły, informacje, zamówienia: zgstl@op.pl, tel. 81 532 37 45