„Czyż nie rozbrzmiewają baśni tęsknotą obyczaje starodawne, gusła, talizmany, zaklęcia i obok nauki Chrystusa — gorejąca płomiennie z krwi i kości huculska wiara ludowa, przepojona żywicą i tchnieniem „dujawic“, przeszłości bujnej rozedrgana echem, — tak prosta, choć mroczna niekiedy i grzeszna, za to górom tym bliska niewymownie i droga osiedlom samotnym, rozrzuconym od Gorgan do Prutu i Czeremoszu? Piękna baśń! Któż miałby serce, by cieszyć się, gdy żywa watra tej baśni sędziwej zagaśnie bez śladu?” – pisał o mitycznej krainie Hucułów Antoni Ossendowski.
Dlatego w duchu solidarności z walczącą Ukrainą pragniemy zaprezentować część onegdaj wspólnego
dziedzictwa, jakim jest huculska sztuka ludowa – bliska sercom Polaków i Ukraińców. Ekspozycja, na
której zgromadzono historyczne wyroby pokuckiej ceramiki, elementy stroju, biżuterii i rzemiosła
artystycznego wzbogacona została o współczesne artefakty inspirowane dawną sztuką huculską –
drzeworyty, ikony malowane na szkle oraz naczynia i pisanki, które wciąż zachwycają siłą twórczej
ekspresji ożywiającej ogień „watry baśni sędziwej” nie dając jej zgasnąć!
fot. Muzeum w Grudziądzu
Kolekcja zabytków huculskiej sztuki ludowej zgromadzona w Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w
Grudziądzu stanowi zbiór ponad setki eksponatów. Znajdują się w niej wyroby drewniane, głównie o
charakterze dekoracyjnym, ceramika, wyroby tkane i skórzane, przedmioty wykonane z mosiądzu,
instrumenty muzyczne, elementy biżuterii oraz pisanki.
Prezentowane na wystawie eksponaty zgromadzone zostały przez Henryka Gąsiorowskiego, który
przez szereg lat prowadził ekspedycje krajoznawcze na terenach Huculszczyzny, w czasie których
pozyskiwał artefakty związane z kulturą ludową Karpat Wschodnich. Aktywnie uczestniczył w
organizacji Muzeum Pokuckiego w Kołomyi – prezentującego jedną z największych kolekcji
huculianów na świecie. Znaczna część kolekcji Gąsiorowskiego pozyskana została w latach 1903-1904
– z nieskrywaną radością pisał do matki podczas wyprawy w Czarnohorę: „Kupiłem kilka gracików
huculskich”!
W czerwcu 1920 roku, jako zawodowy oficer w randze kapitana przeniósł się do Grudziądza, by w
1927 roku przejść w stan spoczynku ze stopniem majora. Wybuch II wojny światowej zastał Henryka
Gąsiorowskiego w Grudziądzu, pozostał on jednak w okupowanym mieście, by chronić swoje
unikatowe w skali kraju zbiory. W 1946 roku, na prośbę Józefa Błachnio, ówczesnego dyrektora
Muzeum Miejskiego w Grudziądzu, zdeponował ich część w muzeum, wyrażając jednocześnie wolę
ich opracowania, którą przerwała przedwczesna śmierć w 1947 roku. W dniu 13 lutego 1947 roku
rodzina zmarłego przekazała bezpłatnie część depozytu, a zbiory huculskiej sztuki ludowej – zgodnie z
uchwałą Miejskiej Rady Narodowej i dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Sztuki – Muzeum Miejskie
zakupiło 7 lipca 1947 roku.
fot. Muzeum w Grudziądzu
fot. Muzeum w Grudziądzu
Uzupełnieniem wystawy są sporządzone według wzorów huculskich meble wykonane przez szkołę
rzemiosł w Kołomyi – kołyska oraz niewielki regał pełniący funkcję podręcznego listownika, gazetnika
i biblioteczki. Sprzęty te wraz z kredensem, stołem i szafą – obecnie znajdujące się w posiadaniu
rodziny Gąsiorowskich, stanowią autentyczne wyposażenie mieszkania majora Henryka
Gąsiorowskiego i świadczą o jego głębokiej fascynacji huculską sztuką ludową.
Dopełnieniem aranżacji są współczesne przykłady ceramiki pokuckiej, inspirowanej dawnymi
wzorami, a także malowane przez nieżyjącego już artystę – Ostapa Łozińskiego ze Lwowa – ikony na
szkle, w których wybrzmiewa symfonia barw dawnych ikon ludowych z terenów Huculszczyzny i
Pokucia.
Niniejsza wystawa huculianów, niech będzie prawdziwą „watrą baśni sędziwej”, w której cieple i
blasku przybywają do nas, choćby na chwilę, „cienie zapomnianych przodków”!
Kurator wystawy – Łukasz Ciemiński
Opracowanie materiałów graficznych – Emilia Markot-Borkowska
Prezentowane na wystawie eksponaty pochodzą ze zbiorów działu etnografii grudziądzkiego
Muzeum, zbiorów rodziny Gąsiorowskich oraz z kolekcji Łukasza Ciemińskiego.
Wystawa prezentowana w Gmachu Głównym Muzeum, ul. Wodna 3/5, od 1 kwietnia – 4 września
2022 r.
Patronami medialnymi wydarzenia jest portal kulturaludowa.pl oraz Pismo Folkowe.