Na rynku wydawniczym pojawiła się książka „Łowicki folklor muzyczny. Antologia pieśni i muzyki instrumentalnej”. Publikacja zawiera teksty i zapisy nutowe łowickich pieśni, przyśpiewek, tańców i zabaw, gromadzone w czasie 50 lat przez Mariana Moskwę (1936-2012) – nauczyciela i muzyka, miłośnika i znawcę muzyki ludowej regionu łowickiego. Wydawcą albumu jest Łódzki Dom Kultury i Łowicki Ośrodek Kultury.
Książka Łowicki folklor muzyczny. Antologia pieśni i muzyki instrumentalnej jest najobszerniejszym z dotychczas opublikowanych zbiorów obejmujących repertuar regionu łowickiego (408 stron !). Autor, wychowany wśród Łowiczan, zbudował w toku 50 lat pracy prawdziwy pomnik – księgę nut i tekstów najbardziej uczuciowej dziedziny kultury tradycyjnej, jaką jest pieśń i melodia instrumentalna.
Marian Moskwa traktował pieśni i melodie instrumentalno-taneczne nie tylko jako dziedzinę godną utrwalenia na piśmie, ale też jako wdzięczne pole do opracowań wokalnych, instrumentalnych, aranżacji podjętych z myślą o zespołach pieśni i tańca, z którymi współpracował. Niniejszy zbiór dokumentalny jest tylko częścią spuścizny autora, antologią o charakterze źródłowym, obejmującą repertuar łowicki, częściowo popularyzowany od co najmniej pół wieku przez liczne zespoły łowickie i ich wybitnych solistów. Dzieło ukończone przez Mariana Moskwę w roku 1996 wiele lat czekało na opublikowanie.
Pomysłodawcą wydania spuścizny „łowickiego Kolberga” jest Maciej Malangiewicz – dyrektor Łowickiego Ośrodka Kultury. Projekt otrzymał dofinansowanie 80 tys. złotych w pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego Województwa Łódzkiego 2018. Mieszkańcy regionu oddali na niego ponad 4,5 tys. głosów.
Opracowaniem materiałów do książki zgodnie z koncepcją pomysłodawcy zajęła się Rada Redakcyjna w składzie: prof. dr hab. Piotr Dahlig (Instytut Muzykologii UW) – redaktor naczelny, dr Jacek Jackowski (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk), dr Ewa Sławińska-Dahlig (Łódzki Dom Kultury). Za konsultację gwaroznawczą odpowiadała dr hab. Renata Marciniak-Firadza (Wydział Filologiczny UŁ, Katedra Dialektologii Polskiej i Logopedii), edycję nut Jerzy Piechnat, edycję tekstu Anna Dębska-Frankowska, korektę Elżbieta Januszko. Recenzencję wydawnictwa przygotował dr hab. Tomasz Nowak (Instytut Muzykologii UW, Zakład Etnomuzykologii). Zaproszenie do realizacji albumu przyjął łowicki grafik, kolekcjoner i regionalista Jacek Rutkowski, który odpowiadał za opracowanie graficzne. Wspólnie z Maciejem Malangiewiczem zajmował się też wyborem archiwaliów (200 pozycji), pozyskanych w wyniku apelu do rodzin i znajomych osób, które przez pięć dekad przekazywały Panu Moskwie zapisy nutowe i słowne bogactwo muzyczne Ziemi Łowickiej. Publikacja 408 stron, zawiera 300 tekstów i zapisów nutowych łowickich pieśni, przyśpiewek, tańców i zabaw, które przez pięć dekad zebrał Marian Moskwa.
Łowicki folklor muzyczny. Antologia pieśni i muzyki instrumentalnej
Rada Redakcyjna dokonała weryfikacji i przeglądu repertuaru z punktu widzenia jego reprezentatywności dla regionu łowickiego. Materiał „wyjściowy” obejmował 380 pozycji (pieśni i melodii instrumentalnych), zapisanych na 631 stronach, ułożonych w trzech tomach. Repertuar instrumentalny wyczerpująco zebrany przez autora, nie został uszczuplony, gdyż nie obejmuje on zbyt wielu melodii upowszechnionych poza regionem łowickim. Uchwycona w zapisie panorama melodii adresowana jest do biegłych instrumentalistów, którzy wiedzą, jak wzbogacać melodie-prymki w toku powtórzeń w grze kapeli.
Rada Redakcyjna zdecydowała o rezygnacji z 47 pieśni szeroko spopularyzowanych, o zasięgu ogólnopolskim. Niemniej, wiele z zakwalifikowanych do wydania pieśni ma również odpowiedniki ogólnomazowieckie, łącznie z Podlasiem, lub nawet ogólnopolskie. Melodie te jednak wpisały się do repertuaru łowickiego i wykazują, zwłaszcza w oryginalnym wykonaniu, znamiona łowickie.
Ogółem prezentowany zbiór zawiera 332 pozycje, w tym 248 pieśni, 80 melodii instrumentalnych i 5 tańców-zabaw. Repertuar ten został podany przez 56 informatorów (38 śpiewaków, 18 instrumentalistów), urodzonych w latach 1893–1952. Do najstarszych należy czterech informatorów urodzonych w ostatnim dziesięcioleciu XIX w. Spośród śpiewaków najwięcej repertuaru podali: Franciszek Wołowiec z Łowicza (78 pieśni), Marianna Stefańska ze Stachlewa (25 pieśni), Marianna Sut z Łowicza (12 pieśni), Ewa Wołowiec z Łowicza (11 pieśni), Stanisław Madanowski z Boczków Chełmońskich (10 pieśni), Janina Kośka z Sielc (9 pieśni), Anastazja Moskwa z Sielc (9 pieśni). Natomiast spośród instrumentalistów: Stefan Winnicki z Łowicza (15 melodii instrumentalnych i 1 pieśń) i Jan Pelski z Łowicza (14 melodii instrumentalnych i 2 pieśni).
Księżacy, bardzo wyrazista etnograficznie grupa w Polsce, już na początku XX w. stanowiła – przez swą suwerenność kulturową i pewną dumę, wynikającą ze stosunkowo dobrego usytuowania społeczno-ekonomicznego – znak niezawisłości Polski, jej kultury, tak jak Podhale od końca XIX w. Szeroki gest w śpiewie łowickim, wykwintnie realizowane tańce, chwiejność tempa (rubato), rozległe, urozmaicone melodie świadczyły o specyfice, odrębności i zadowoleniu mieszkańców tego regionu. Śpiew łowicki ma coś w sobie z namaszczenia i przekory, jest witalny, dowcipny, ale nie brakuje w nim liryki i rzewności; współtworzy w sumie polski etos narodowy. Dbałość o kulturę łowicką znaczyły od początku XX w. inicjatywy muzealne, wczesne inscenizacje obrzędów i tańców łowickich; teatralne wesela prezentowano już w latach dwudziestych XX w.
Folklor muzyczny Łowickiego w XXI w. istnieje nadal w znacznej części jeszcze w obiegu ustno – pamięciowym, zwłaszcza w praktyce zespołów folklorystycznych, czy grup śpiewaczych. Nie możemy jednak wykluczyć, a raczej mamy prawo przypuszczać, że z kolejnymi dekadami wybór repertuaru będzie coraz węższy, folklor będzie znakiem tożsamości a nie dynamiczną rzeczywistością, obfitującą w życiową, twórczą różnorodność. Temu upraszczaniu i ubożeniu tradycji próbuje zaradzić niniejsze wydawnictwo, ogarniające duży przekrój repertuaru tradycyjnego.
Spotkania promocyjne
5 grudnia 2018, g. 17.00 – Łódzki Dom Kultury (Łódź, ul. Traugutta 18, sala 221)
6 grudnia 2018, g. 17.00 – Muzeum w Łowiczu (Łowicz, Stary Rynek 5/7)
13 grudnia 2018, g. 13.30 – Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego (Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 32, Pałac Tyszkiewiczów, sala 1)
W spotkaniach promocyjnych wezmą udział, m.in. znany łowicki śpiewak, Stanisław Madanowski i Kapela Szymona z Zielkowic. Wstęp wolny.
* * *
O autorze
Marian Moskwa – nauczyciel i muzyk, kierownik artystyczny zespołów folklorystycznych, miłośnik i znawca muzyki ludowej regionu łowickiego, pozostawił dla potomności zapisy setek oryginalnych łowickich melodii.
Urodził się w Sielcach 8 czerwca 1936 roku. Szkołę podstawową ukończył w Stachlewie koło Łyszkowic. Następnie podjął naukę w Liceum Pedagogicznym w Łowiczu. Po ukończeniu Liceum otrzymał zatrudnienie w Szkole Ćwiczeń tej placówki. Wcześnie został osierocony; kiedy miał szesnaście lat zmarła mu matka, ojciec – cztery lata później. Dalszą edukację realizował w Studium Nauczycielskim w Łodzi, na kierunku muzycznym. Następnie, jako absolwent Studium podjął pracę w Liceum Pedagogicznym w Łowiczu w charakterze nauczyciela śpiewu i gry na instrumencie. W 1963 roku rozpoczął studia na Wydziale Dyrygentury Chóralnej w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, którą ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Kształcenie łączył z pracą w Łowiczu. Kiedy był na czwartym roku studiów, został zatrudniony w Studium Nauczycielskim w Łowiczu. Całe swoje życie zawodowe związał z tym miastem. W ramach pracy, oprócz zajęć dydaktycznych, prowadził chór, orkiestrę oraz zespoły wokalno-instrumentalne. Zespoły te uczestniczyły w konkursach i przeglądach artystycznych, odnosząc sukcesy, a także uświetniały swoimi występami uroczystości powiatowe i wojewódzkie. Po likwidacji Studium Nauczycielskiego został przeniesiony do pracy w Liceum Ogólnokształcącym w Łowiczu. Po kilku latach, ze względu na stan zdrowia, otrzymał rentę inwalidzką. W 1982 roku reaktywowano Studium Nauczycielskie w Łowiczu, w którym kontynuował pracę jako nauczyciel gry na instrumencie na kierunkach: nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne, do czasu ostatecznej likwidacji Studium w 1992 roku. Po trzydziestu dwóch latach pracy zawodowej przeszedł na emeryturę.
Był jednym z założycieli, a w latach 1974–1984 kierownikiem muzycznym Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Boczki Chełmońskie”. Układał programy dla tego zespołu, m.in. Suitę łowicką. W tym samym czasie, do 1982 roku, był zatrudniony w Zespole Szkół Rolniczych w Łowiczu. W ramach zajęć świetlicowych prowadził Zespół Pieśni i Tańca „Blichowiacy”, który w 1980 roku otrzymał „Złotą Jodłę” na Festiwalu w Kielcach. Prowadził też zespoły pieśni i tańca w Dzierzgowie, Słupi i Sierakowicach. Zespoły te występowały na konkursach, zdobywając liczne nagrody.
Czas wolny przeznaczał na poznawanie autentycznego folkloru łowickiego, z którym zetknął się już w dzieciństwie. Jeździł do śpiewaków ludowych, muzykantów, tancerzy. Rozmawiał z nimi, nagrywał ich pieśni, poznawał obrzędy, słuchał muzyki kapel ludowych i solistów. Wszystko to nagrywał i zapisywał – zarówno teksty pieśni, jak i melodie. Nieustannie dokonywał korekt, ścierał, przekreślał, przepisywał. Często wstawał w nocy i poprawiał zapisy. Odznaczał się cierpliwością i uporem w dążeniu do celu.
Jest autorem prac, które za jego życia nie zostały wydane drukiem. Najważniejszą i najobszerniejszą z nich jest niniejsza antologia – Łowicki folklor muzyczny. Pozostałe to zapisy melodii łowickich na flet prosty, na chór, a także opracowania dotyczące historii działalności zespołów łowickich: „Boczki Chełmońskie”, „Budowlani”, „Blichowiacy”.
Zmarł 7 czerwca 2012 roku w wieku 76 lat. Byłby szczęśliwy, gdyby doczekał ukazania się niniejszej książki.
Źródło: www.ok.art.pl
* Zdjęcie na górze: Łowicki folklor muzyczny. Antologia pieśni i muzyki instrumentalnej – okładka, fot. www.lok.art.pl